Aan tafel met de wijkaanpak
Perspectieven en praktijkverhalen uitwisselen tijdens Energy-Up – door Dieke Schutjens
Nu de Transitievisies Warmte zijn afgerond gaan alle gemeenten in Nederland in de praktijk aan de slag met de energietransitie in startwijken. De afgelopen jaren is er in verschillende wijken al ervaring opgedaan met het aardgasvrij maken van wijken en buurten. Hoog tijd om deze ervaringen, lessen en worstelingen uit te wisselen zodat er geleerd kan worden!
Het team achter het Wijkkompas organiseerde daarom tijdens Energy-Up de sessie ‘Aan tafel met de wijkaanpak’. Iedereen die in de praktijk betrokken is bij de wijkgerichte aanpak was welkom om ervaringen uit te wisselen.
Gedoe? Of noodzakelijke perspectieven in de Wijkaanpak?
Yael Aartsma (Programmamanager Wijken met Nieuwe Energie) trapte de sessie af met een presentatie. Ze begon haar presentatie met de grootste schrik voor iedereen die betrokken is bij de wijkaanpak: negatieve krantenkoppen, waarbij bewoners lijnrecht tegenover gemeenten en woningcorporaties komen te staan.
Yael: “Bij de wijkgerichte aanpak komen veel stakeholders en belangen bij elkaar. Wanneer je voorbij gaat aan het erkennen van deze verschillende belangen en perspectieven, kunnen conflicten en impasses ontstaan. Als je vanaf de start van het proces aandacht hebt voor al die perspectieven en belangen, ben je op de goede weg.”
Het Wijkkompas onderscheidt zes verschillende perspectieven:
1. Bewoners doen mee
2. Zakelijke vastgoedeigenaren doen mee
3. Het besluitvormingsproces verloopt soepel en transparant
4. De overstap is betaalbaar en financierbaar
5. Er is voor alle gebouwen een passend renovatieaanbod
6. Het fossielvrije energienetwerk is betrouwbaar
Wijkkompas helpt om elk perspectief mee te nemen in elke fase
Het Wijkkompas brengt structuur aan in het proces van de wijkgerichte aanpak. Het Wijkkompas is ontwikkeld door Stroomversnelling in samenwerking met 14 partner-organisaties, die verschillende belangen binnen de wijkgerichte aanpak vertegenwoordigen. Denk aan woningcorporaties, een netbeheerder, ontwikkelaars, gemeenten en kennis-en adviesinstellingen.
Door het proces van de wijkaanpak op te delen in zes fasen (van samen starten tot realisatie en nazorg) kunnen projectteams deze stap voor stap doorlopen en daarbij aandacht hebben voor de zes bovenstaande perspectieven. Op de Wijkkompas website is alle informatie over deze fasen en perspectieven gratis en volledig toegankelijk.
Behoefte om praktijkverhalen en perspectieven uit te wisselen
De deelnemers aan de deelsessie schoven aan verschillende thematafels aan, waar een actueel vraagstuk centraal stond. Aan elke tafel zat een bont gezelschap deelnemers, van gemeenten, tot installateurs, beleidsmedewerkers van het ministerie van BZK en vertegenwoordigers van bewonersinitiatieven.
Aan de tafel ‘representatie van bewoners’ werden ervaringen uitgewisseld over het betrekken van een juiste afspiegeling van alle bewoners uit de wijk. Hierbij werd benoemd dat wederzijds vertrouwen van groot belang is. Een deelnemer: “Gemeenten zijn vaak bezig met het vergroten van het vertrouwen van bewoners, maar zij moeten ook laten zien dat ze vertrouwen hebben in bewoners. Durf te luisteren en omarm kritiek!”
Een andere tafel ging aan de slag met gespikkeld bezit. Hoe kom je als gemeente, woningcorporatie en VvE tot een goede gezamenlijke aanpak? Uit praktijkverhalen blijkt dat buurten of complexen met gespikkeld bezit nu nog vaak worden overgeslagen vanwege de complexiteit. De tafelgasten vonden het hoog tijd om daar verandering in te brengen. In het gesprek kwam naar voren dat de situatie bepaalt wie de ‘startmotor’ of initiatiefnemer van een aanpak voor gespikkeld bezit is. Als de corporatie een ambitie heeft, kan zij het gesprek starten. Maar de gemeente kan ook de urgentie voelen om de eerste gesprekken te voeren. De gemeente houdt hoe dan ook een belangrijke regierol. Tijs van Gisbergen van gemeente Tilburg vertelt: “Wij hebben losse projecten met VvE’s vertaald naar een programma, het ‘VvE-Transitiecentrum’. In Amsterdam is gekozen voor een neutrale partij (Buurkracht) in de rol van procesbegeleider. Zij helpen particulieren vanuit een onafhankelijke positie met het verduurzamen van hun appartement.
Een derde groep boog zich over de vraag hoe je omgaat met particulieren in de wijkaanpak. Hoe zoek je de balans tussen collectiviteit en eigenaarschap? Het nut van collectiviteit en efficiëntie werd herkend door alle tafelgenoten, terwijl men anderzijds de autonomie bij de bewoners wil laten. In Barneveld is een collectieve inkoopactie georganiseerd vanuit het energieloket, waar bewoners van het begin af aan een grote rol hadden. Ook hier kwam een belangrijke regierol voor de gemeente naar voren, om kaders te scheppen en het proces te faciliteren.
Leren door te doen
Aan het eind van de sessie bedankt het team achter het Wijkkompas alle aanwezigen voor hun inzet en enthousiasme. Dieke Schutjens (projectleider Wijkkompas): “Er is duidelijk behoefte aan het uitwisselen van ervaringen en het delen van successen en frustraties. Toen de sessie was afgelopen bleven de deelnemers zitten, ze raakten niet uitgepraat.” Het Wijkkompas probeert zoveel mogelijk praktijkervaringen te bundelen op de website en de actieve community van gebruikers komt ook regelmatig samen om ervaringen uit te wisselen. Het doel hiervan is om projectteams te stimuleren om aan de slag te (blijven) gaan in wijken en samen te leren door te doen.
Voor meer informatie over de zes noodzakelijke perspectieven van de wijkgerichte aanpak en praktijkervaringen kun je terecht op wijkkompas.nl