Dashboard Eindgebruikerskosten: enkele tips voor gemeenten
Het Dashboard Eindgebruikerskosten van het Expertise Centrum Warmte (ECW) helpt gemeenten om beter inzicht te krijgen in de eindgebruikerskosten van verschillende warmtestrategieën. Het is een mooi stuk gereedschap, maar het is niet compleet. Doordat de zogenaamde ‘label B+’ schil-isolatie de meest energiezuinige variant is in dit model en ook duurzame opwek van energie buiten beschouwing wordt gelaten, blijven sommige business cases – bijvoorbeeld op basis van de EPV – onterecht buiten beschouwing.
Ivo Opstelten (directeur Stroomversnelling) en Klaas Vegter (programmamanager landelijk en regionaal beleid) hebben een proefrit gemaakt met het Dashboard Eindgebruikerskosten, op basis van uiteenlopende cases. Ze lichten hun bevindingen toe.
Ivo Opstelten: “Ik denk dat gemeenten even goed moeten opletten als ze met het Dashboard Eindgebruikerskosten aan de slag gaan. In de basis is het een prima tool, gebaseerd op aannames waar wij ons als Stroomversnelling grotendeels in kunnen vinden. Je krijgt hiermee een aardig beeld van de eindgebruikerskosten als je de scenario’s toepast waarmee woningen aardagsvrij gemaakt kunnen worden. Maar het Dashboard zou wat ons betreft nog waardevoller worden als we verder kijken dan aanpassing van de schil van een woning naar label B+ of D+. Belangrijke alternatieven, zoals verdergaande isolatie in combinatie met duurzame opwek, blijven nu helaas buiten beeld waardoor je – als je niet uitkijkt – mooie business cases misloopt. Alle Nul-op-de-Meter-projecten die nu met een succesvolle businesscase op basis van de EPV tot stand zijn gekomen, daar was men nooit aan begonnen op basis van de berekeningen die uit dit model rollen.”
Split incentive
“De EPV is destijds overigens ontwikkeld om iets te doen aan de ‘split incentive’ waar woningcorporaties tegenaan lopen bij verduurzaming. Corporaties zijn immers de partij die investeert en de risico’s draagt, terwijl de huurder de baten heeft van een energetische renovatie: een comfortabele woning en een veel lagere energierekening. Maar wat blijkt nou als je goed kijkt naar de resultaten uit het Dashboard? Dan zie je in de huursector opnieuw de split incentive tussen huurder en verhuurder terugkomen. Als woningcorporaties bij sociale huur de kosten voor verduurzaming langs de methode Sociaal Huurakkoord willen verrekenen, dan kiezen ze straks op basis van de rekensommen van het Dashboard waarschijnlijk voor een optie waarbij huurder en verhuurder er tot € 200 per jaar per woning op achteruit gaan. Dat verlies kan voor de verhuurder echter worden beperkt tot enkele tientjes – terwijl de huurder er tegelijkertijd op vooruit gaat – door de Huurcommissie-methode te hanteren en voor een andere warmtetechniek te kiezen. Het dashboard geeft dus goed inzicht in het split-incentive probleem, maar reikt de hiervoor beschikbare oplossing niet aan. Als gemeenten en woningcorporaties op basis van het Dashboard Eindgebruikerskosten voor een bepaalde warmtetechniek kiezen, dan kan het dus zomaar zijn dat ze een oplossing kiezen die zowel in maatschappelijk opzicht, als voor huurder en verhuurder suboptimaal is.”
Klaas Vegter: “Stroomversnelling heeft deze bevinding gedeeld met het ministerie van BZK, Aedes en de Woonbond. Wij hopen dat hier goed naar gekeken wordt bij het sluiten van een nieuw sociaal huurakkoord – het huidige akkoord loopt immers dit jaar af. Je wil uiteindelijk een route die woonlastenneutraliteit voor de huurder verenigt met een gezonde business case voor de verhuurder.”
Prestatieafspraken
Ivo Opstelten: “Gemeenten maken daarnaast ook prestatieafspraken met de huursector. Die worden jaarlijks bijgesteld. Ongetwijfeld komt de Transitievisie Warmte dan ook ter sprake, en de eindgebruikerskosten zijn daarbij heel belangrijk. Mede daarom is het Dashboard een heel nuttige tool. Maar nogmaals: het beeld is niet helemaal compleet. Ik hoop dat men daar in de praktijk rekening mee houdt, bij het vaststellen van oplossingen per wijk en bij het maken van prestatieafspraken.”
Eindgebruikerskosten voor gemeenten
Klaas Vegter: “Het Dashboard is in de eerste plaats ontwikkeld voor gemeenten, als extra hulpmiddel bij het opstellen van de Transitievisie Warmte. Wat ik opvallend vind, is dat de eindgebruikerskosten voor de gemeente zelf dan niet worden meegenomen. Bij de wijkaanpak kunnen de proceskosten per wijk in de tonnen lopen. Het Dashboard kan op dit punt mogelijk een vertekend beeld geven. De eindgebruikerskosten voor de Rijksoverheid zijn wél meegenomen. Dat gaat onder andere over effecten op huursubsidie en energiebelasting.”
‘Schillabel B+’ als bovengrens?
Ivo Opstelten: “Het Dashboard Eindgebruikerskosten bouwt voort op de Startanalyse, die de kosten van vijf aardgasvrije warmtestrategieën laat zien. Destijds is bekeken wat je minimaal moet doen aan een woning om tot een alternatief voor aardgas te kunnen komen. Er is dus niet gekeken naar wat je extra kunt doen op het gebied van isolatie, of slim kunt combineren met duurzame opwek op het dak, en wat dat financieel kan opleveren. De vooronderstelling lijkt eerder te zijn dat sleutelen aan een woning al gauw veel kosten met zich meebrengt. Er lijkt over het algemeen een focus te zijn op lage investeringskosten in plaats van lage woonlasten. Dat terwijl hogere investeringen kunnen leiden tot lagere woonlasten, dankzij het effect op energie- en onderhoudskosten. Zeker als je de maatregelen doorvoert op het natuurlijke moment voor renovatie of groot onderhoud. Hoe dan ook, het uitgangspunt van de Startanalyse was: we beperken ons tot een ‘label B+’ schil, waarmee ook warmtepompen een optie kunnen zijn. Pas later kwam ook de ‘label D+’ variant in beeld, in combinatie met een HT-warmtenet. Maar alle varianten waarbij meer wordt geïsoleerd zijn simpelweg buiten beschouwing gebleven.”
Klaas Vegter: “Het Dashboard Eindgebruikerskosten gebruikt alleen de schillabel B+ en D+ isolatieniveaus uit de Startanalyse. Gemeenten die hun Transitievisie Warmte en hun wijkaanpakken baseren op alleen het Dashboard krijgen daardoor geen goed inzicht in alternatieven waarbij je meer isoleert, en ook niet op de bijbehorende effecten op energiekosten. De aannames en uitgangspunten van het Dashboard Eindgebruikerskosten zijn op zich helder uiteengezet en logisch te herleiden uit de aanpak bij de Startanalyse, maar als Stroomversnelling blijven we erop hameren dat je, om het betaalbaar te houden, alle bewezen oplossingen moet meenemen. Anders kiezen we straks mogelijk voor een technische oplossing waarbij iedereen erop achteruit gaat.”