Hoe gebruikt woningcorporatie Casade de Duurzame Warmteschijf?
Overgaan op duurzame warmte is nog lang geen routineklus. Welke isolatiewaarde en welke installaties moet je kiezen? Door de variëteit aan technische oplossingen zie je soms door de bomen het bos niet meer. Daarom heeft een aantal brancheorganisaties gezamenlijk de Duurzame Warmteschijf ontwikkeld: een laagdrempelig visueel hulpmiddel dat gebruikt kan worden bij gesprekken tussen woningcorporaties, bouwers en installateurs. De Duurzame Warmteschijf zorgt ervoor dat “iedereen naar hetzelfde plaatje kijkt”.
De Duurzame Warmteschijf bestaat inmiddels twee jaar. Hoog tijd om te peilen wat gebruikers ervan vinden. Marco Matheeuwsen (coördinator duurzaamheid en financiën) en Michiel van Amelsfort (manager vastgoed) van woningcorporatie Casade hebben de Duurzame Warmteschijf geïntegreerd in het Programma van Eisen en Wensen van Casade. In dit interview leggen ze uit welke gedachte daar achter zit.
Hoe werd de Duurzame Warmteschijf geïntroduceerd binnen Casade, en hoe is dit gedachtegoed vervolgens in jullie Programma van Eisen en Wensen terechtgekomen?
“Casade werkt al sinds 2017 met een duurzaamheidsbeleid, dat gebaseerd is op de warmtevraag van de woning, en dus niet op het energielabel. Dat heeft ermee te maken dat het energielabel wél een richting aangeeft als het gaat over de duurzaamheid van de woning, maar onvoldoende zegt over de eigenschappen van een woning als het gaat om de warmtevraag. PV-panelen kunnen bijvoorbeeld nogal zwaar worden meegerekend, en bepaalde ventilatie-installaties kunnen ook goed scoren, zodat je toch een label A of B krijgt terwijl de woning niet echt energiezuinig is. De discussie hierover hebben wij intern uitgebreid gevoerd in 2018, met als resultaat dat we de portefeuille van Casade verduurzamen op basis van de warmtevraag.”
“Onze ketenpartners voor woningverbetering, waarmee we in 2019 zijn gestart, nemen we hier ook in mee – ook al waren ze gewend om bij andere woningcorporaties te werken vanuit labelstappen. De warmtevraag werd pas belangrijk toen we naar aardgasvrij moesten overstappen. Toen ging iedereen opeens het rekensommetje maken om te kijken of je met een elektrische opwekker voldoende vermogen kunt genereren om de woning comfortabel te krijgen, met een beheersbare maandlast.”
“Daarnaast brengt Casade ook al sinds begin jaren tweeduizend ventilatie type D aan in nieuwbouw, hoewel dat volgens de regelgeving niet hoeft, maar voor het comfort is dit toch belangrijk gebleken. Een Lage Temperatuur systeem in combinatie met koudeval bij de ramen via de ventilatieroosters heeft bij ons tot een aantal ongewenste situaties geleid. Daarom zijn we al vrij snel overgestapt op WTW, wat ook heel goed is voor het verminderen van de warmtevraag én een positieve invloed heeft op een gezond binnenklimaat. Daarom passen we nu ook WTW toe bij woningverbetering.”
Wat is de Duurzame Warmteschijf?
Aedes, Bouwend Nederland, OnderhoudNL, Stroomversnelling en Techniek Nederland hebben samen de publicatie “Strategisch kiezen van duurzame installaties” gemaakt, waarin uitgebreid wordt beschreven hoe je tot de juiste configuratie van duurzame installaties kunt komen bij de renovatie van bestaande woningen.
De Duurzame Warmteschijf is een visualisatie van de redeneerlijn die in de publicatie uit de doeken wordt gedaan. Aan de hand van drie vuistregels en een paar aandachtspunten wordt precies uitgelegd hoe het energetische spel in elkaar zit. De Warmteschijf kan eenvoudig worden uitgeprint en gebruikt bij gesprekken tussen woningcorporaties, bouwers, en installateurs, om ervoor te zorgen dat ‘iedereen naar hetzelfde plaatje kijkt’.
Met z’n allen naar hetzelfde plaatje kijken
“Dit was dus al het vigerende gedachtegoed bij Casade – wat uiteindelijk ook in beleid is verankerd. Vervolgens zijn we hier in de ketensamenwerking mee aan de slag gegaan bij woningverbetering. En dan is de volgende vraag: hoe krijg je het voor elkaar dat je met z’n allen naar hetzelfde plaatje kijkt? Een Programma van Eisen bevat vaak veel tekst, maar de verschillende lezers maken daar in hun hoofd toch allemaal een andere film van, bij wijze van spreken. Onze oplossingsrichting was om het PvE&W veel tastbaarder te maken met behulp van tabellen, tekeningen en foto’s. Een sterk visueel PvE&W dus, met de bedoeling om zo tot een eenduidiger resultaat te komen. Vervolgens hebben we in een stuk of tien sessies met onze ketenpartners de woning in bouwdelen doorlopen – ook de aanpak op basis van bouwdelen hanteren we al sinds 2018. Denk bijvoorbeeld aan het project Dakenstroom. Het is immers niet altijd nodig en mogelijk om de hele woning in één keer aan te pakken.”
“Vervolgens wordt er prestatiegericht uitgevraagd: we willen gemiddeld naar een warmtevraag tussen 50 en 70 kWh/m2, want als je op dat niveau zit kun je zonder al te veel gedoe naar een aardgasvrij Midden tot Lage Temperatuur verwarmingssysteem. Dat koppel je vervolgens aan een bepaald vermogen van de warmtepomp en een bepaald afgiftesysteem, en dan is het cirkeltje rond. Precies zoals wordt aangegeven in de Duurzame Warmteschijf. Daarom hebben we die visualisatie gebruikt in de communicatie met onze ketenpartners, weliswaar in een aangepaste layout.”
Hoe wordt er door jullie ketenpartners gereageerd op de Warmteschijf?
“Toen de bijbehorende publicatie over het kiezen van installaties uitkwam, waar de Warmteschijf een onderdeel van is, hebben wij die vooral gepromoot bij de uitvoerende partijen. Overigens denk ik dat we het sowieso eenvoudig moeten houden als we dit gedachtegoed mainstream willen maken. Wij worstelen bijvoorbeeld ook met de vraag hoe je dit uitlegt aan de huurders: dat is iets wat we ook verwachten van de installateur.”
“Om de ketensamenwerking goed te kunnen managen hebben we vervolgens intern twee sporen benoemd. Spoor één gaat over hoe we onderling samenwerken in algemene zin: het proces, documentatie, uitvoering enzovoort. Spoor twee is de inhoudelijke verdiepingsslag: wat gaan we nou precies doen in een woning en werkt dat straks ook zoals we verwachten? Want Casade moet kritisch blijven op de oplossingen die worden aangeboden. Bij de verdiepingsslag rond installatietechniek komen dan vragen aan de orde zoals: moeten we nou inderdaad het hele afgiftesysteem vervangen, of kunnen we het behouden omdat we de warmtevraag zodanig verlagen dat het met het bestaande systeem ook gaat lukken. Of hoeven we bijvoorbeeld maar een deel van het afgiftesysteem te vervangen. Dat zijn de onderwerpen waar de Warmteschijf op ingaat, en al die opties worden in een flink aantal sessies gezamenlijk doorgeakkerd. Daar gaat veel tijd in zitten.”
Is er ook kritiek op de Duurzame Warmteschijf?
“Er is sprake van voortschrijdend inzicht; wij zijn nu ook biobased isolatie aan het verkennen, en dan zie je dat er faseverschuivingen optreden als je kijkt naar het tempo waarin de woning afkoelt of opwarmt. De materialentransitie heeft dus ook invloed op de techniek in de woning. Dat heeft bijvoorbeeld als gevolg dat we nu terughoudend zijn met het bestellen van de ketels en warmtepompen, en eerst het effect van biobased gaan monitoren.”
Als Casade zijn jullie een echte koploper, maar als je in de schoenen gaat staan van een gemiddelde woningcorporatie, wat is dan volgens jullie de belangrijkste meerwaarde van de Warmteschijf?
“Ik denk dat veel corporaties al afstappen van het labeldenken en inzetten op de warmtevraag en het comfort in de woning. Als je die twee pijlers vooropstelt, in combinatie met een beheersbare maandlast voor de bewoner, en je daar de maatregelen voor verduurzaming van je bezit op afstemt, dan zit je op de goede weg. Ook al hebben de overheid en Aedes in de afgelopen jaren meer gestuurd op energielabels. De Duurzame Warmteschijf gaat wat ons betreft over die omslag in het denken.”
Beeld: Casade en Sean Vos