Stroomversnelling doet vijf aanbevelingen voor betaalbaarheidstoets Wgiw

Op 23 april heeft de Tweede Kamer ingestemd met het voorstel Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw). Als de Eerste Kamer ook instemt, gaat de wet in op 1 januari 2025. In het voorstel worden de contouren geschetst van een betaalbaarheidstoets die burgers extra bescherming biedt bij de overstap naar een aardgasvrije woning. Stroomversnelling doet vijf aanbevelingen om te komen tot een goede uitwerking van deze betaalbaarheidstoets.

De Wgiw geeft gemeenten de bevoegdheid om wijken aan te wijzen waar een einddatum wordt gesteld aan de levering van aardgas. Daarmee krijgen gemeenten een belangrijk instrument in handen om wijken te verduurzamen. Dit is goed nieuws, mede omdat het wetsvoorstel gepaard gaat met een extra waarborg voor betaalbaarheid. Eerder stemde de Tweede Kamer namelijk al in met een amendement op de wet dat extra bescherming moet bieden aan wijkbewoners als het gaat om de betaalbaarheid van de overstap naar een aardgasvrije woning.

Volgens het amendement moet het Rijk voor deze ‘betaalbaarheidstoets’ instructieregels opstellen: “Naar aanleiding van dit amendement moet voordat een wijk kan worden aangewezen, worden nagegaan of het op wijkniveau voor gebouweigenaren en -gebruikers betaalbaar is.” Het amendement blijft nog vrij abstract over de wijze van toetsing op betaalbaarheid: “De verwachte kosten [moeten] gedurende de levensduur van de voorgenomen verduurzamingsmaatregelen in verhouding staan tot de verwachte ontwikkeling van kosten van doorgaan met aardgaslevering en/of andere duurzame alternatieven die in aanmerking komen”.

Stroomversnelling beveelt aan om de volgende vijf aspecten mee te nemen bij het opstellen van de instructieregels voor de betaalbaarheidstoets:

• De woonlastenimpact voor bewoners moet leidend zijn voor de toets op betaalbaarheid. (Zie ook de Stroomversnelling whitepaper over woonlastenneutraliteit voor toelichting op de woonlasten-benadering.)
• Indien er sprake is van energiearmoede moet de overstap minimaal woonlastenneutraal, maar bij voorkeur woonlastenpositief uitwerken.
• Neem de gevoeligheid van de technische oplossing voor energieprijs-fluctuaties mee in de overwegingen. Verlaag deze gevoeligheid bij voorkeur door energiebesparing als leidend principe te hanteren, in lijn met het EU-principe Energy Efficiency First.
• De overstap naar aardgasvrij moet zowel betaalbaar áls financierbaar zijn. Als de woonlastentoets niet binnen de bandbreedte valt (al dan niet met toepassing van subsidies) óf als de oplossing niet voor iedereen financierbaar is, dan kan er geen aardgasvrij-besluit worden genomen.
• Bij de betaalbaarheidstoets moet worden uitgegaan van woningtypen, gemiddelde energiegebruiken en gemiddelde kosten, om een en ander werkbaar te houden. Als de situatie op individueel niveau anders uitpakt, zou er voor kwetsbare huishoudens een toeslag/afslag georganiseerd kunnen worden.

Het succes van een betaalbaarheidstoets staat of valt met een goede uitwerking. Stroomversnelling heeft in de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met het toetsen van betaalbaarheid bij verduurzaming. Onderstaande documenten en tools kunnen behulpzaam zijn bij de uitwerking van de instructieregels.

Whitepaper woonlastenbenadering: toelichting op een woonlastenbenadering en een uitwerking van het begrip woonlastenneutraliteit

Woonlastenimpact-tool: Excel-tool om de woonlastenimpact van een verduurzaming te berekenen. Deze tool is een goed startpunt voor de verdere uitwerking van een betaalbaarheidstoets.

Webinar woonlastenimpact: toelichting op een woonlastenbenadering in webinar-vorm.

Publicatie omrekensporen Kostenkentallen: publicatie over omrekensporen van kostenkentallen met meer toelichting en aandachtspunten bij het sturen op begrippen als terugverdientijd en Total Cost of Ownership (TCO).