Zoeken

Generic filters
Exact matches only
Stroomversnelling op linkedinStroomversnelling op twitterStroomversnelling op youtubeStroomversnelling op flickr

Apeldoorn aan de slag met het Wijkkompas

De gemeente Apeldoorn is onlangs in drie verschillende wijken van start gegaan met een verduurzamingstraject op basis van het Wijkkompas. In één wijk, De Maten, pakt de gemeente zelf een stevige regierol. In de andere twee wijken zijn juist bewonersinitiatieven in de lead. Arno Klein Goldewijk en Tessa Katerberg-Dekker van de gemeente Apeldoorn leggen uit hoe ze tot deze ‘hybride’ werkwijze zijn gekomen.

Waar staan jullie momenteel met de aanpak per wijk in Apeldoorn?

“Om te beginnen hebben we in Apeldoorn vier Wijken van de Toekomst. Met deze wijken zijn we drie jaar geleden al aan de slag gegaan, vanuit het toenmalige gemeentelijke duurzaamheidsbeleid. En 2021 is natuurlijk een bijzonder jaar, omdat de Transitievisie Warmte vastgesteld wordt. Onze Wijken van de Toekomst worden nu opgenomen in het eerste tijdvak van de Transitievisie Warmte, met als stip op de horizon 2030. We zijn op dit moment bezig om deze vier wijken te ‘herijken’ op de Transitievisie. Er worden nu immers bepaalde strategieën en doelgerichte resultaten vastgelegd, waardoor de vrijblijvendheid er vanaf gaat. Als je dan als gemeente wil sturen op resultaten en op een eenduidig proces, is het Wijkkompas een prima instrument. Het maakt een complex verhaal begrijpelijk, mensen hebben er snel een idee en een gevoel bij. Wij merken vooral dat de fasering en de indeling in sporen veel herkenning oproept. Bij de directe stakeholders, maar ook in de wijken.”

Waarom starten jullie tegelijkertijd met een wijk waarin je zelf de regie neemt, en twee wijken waar bewoners het initiatief hebben genomen?

“In de wijk De Maten zijn we zelf de regisserende en initiërende partij. Dat heeft vooral te maken met de schaalgrootte van deze wijk. Het Wijkkompas wordt in De Maten ook echt gebruikt als procesinstrument, in combinatie met de online tools. In de kleinere wijken De Parken en Loenen hebben we initiërende bewonersgroepen, die nu een proces ingaan om hun aanpak en hun resultaten te beoordelen langs de maatlat van de Transitievisie Warmte. In deze wijken hebben we het Wijkkompas wat meer als een algemene handleiding aangereikt, die er minimaal voor moet zorgen dat we straks in alle wijken dezelfde taal spreken met elkaar, met name ook in de rapportage. Maar de bewoners hoeven bijvoorbeeld niet van de online tools gebruik te maken, dat is optioneel.”

Jullie hebben inmiddels de Wijkkompas starttrainingen achter de rug. Hoe beviel dat?

“Het was allemaal nieuw natuurlijk, maar we zagen vooral veel enthousiasme. In De Maten zijn alle stakeholders zich ervan bewust dat het echt een heel grote opgave is, en dan is het fijn om richting te krijgen en gestuurd te worden. Een duidelijk overzicht van de knooppunten waarmee je als eerste aan de slag moet bijvoorbeeld, dat maakt het heel helder voor alle partijen. Kortom, het Wijkkompas werd daar snel opgepikt. In De Parken en Loenen zie je dat mensen al vrij diep in hun eigen proces zitten, en dat ze het Wijkkompas wat meer ‘achterstevoren’ moeten integreren in hun eigen werkwijze. Eén van de bewoners noemde het bijvoorbeeld een wat ambtelijke tool.”

“Het is deels confronterend voor bewoners om te zien welk werk er nog voor ze ligt, maar aan de andere kant worden ze ook op een positieve manier aan het denken gezet. Die reality check was voor ons geen doel op zich: bij de bewonersinitiatieven moest nog wat meer het idee landen dat ze echt in een ingewikkeld proces zitten, dat bovendien nog lang gaat duren. Dat besef wilden we graag overbrengen, en daarvoor is het Wijkkompas een goede tool. Naast de fasering heeft het Wijkkompas een verdeling in onderliggende sporen. Als je beseft dat die sporen allemaal een invulling behoeven, kan dat jouw aanpak eerder tot een succes maken. Dan ben je zorgvuldig bezig, en als je alles goed hebt meegenomen kun je door naar de volgende ronde, bij wijze van spreken.”

“Eén van de bewonersgroepen kwam er bijvoorbeeld achter dat ze een aantal onderliggende sporen in de eerste fase Samen starten nog helemaal niet met elkaar hadden besproken. Anderzijds zagen ze tijdens die trainingssessie wél in dat het belangrijk is om eerst nog even een stap terug te doen voordat ze hun volgende stap vooruit kunnen gaan zetten. Dat is voor ons als gemeente heel belangrijk. Je hoeft er helemaal niet rigide in te zitten en precies de volgordelijkheid van het Wijkkompas te volgen. Het gaat er vooral om dat je het gesprek kunt voeren en dat je op een begrijpelijke manier kunt laten zien wat er allemaal gedaan moet worden.”

“De uitdaging is om alle dimensies van de discussie aan de orde te laten komen en een transparant, zuiver gesprek te voeren. Het Wijkkompas fungeert daarbij als houvast. Als dat gesprek goed lukt dan krijg je ook draagvlak bij de bewoners, daar zijn we van overtuigd.”


Hoe ziet de roadmap eruit voor jullie de komende tijd?

“De komende anderhalf tot twee jaar willen we in De Maten de eerste twee fasen van het Wijkkompas doorlopen: ‘Samen Starten’ en ‘Karakteriseren van het Gebied’. De uitdaging zit em vooral in de omvang: De Maten is een grote bloemkoolwijk uit de jaren ’80 met 30.000 inwoners en 11.000 woningen. Er zit dus wel wat sleet op en ook de openbare ruimte moet gerevitaliseerd worden. Vanuit ons Wijken van de Toekomst-programma zijn we hier eerder op een aanbodgerichte manier begonnen, omdat er kansen waren voor een warmtenet op aquathermie, maar daar zijn we helaas op vastgelopen. Vandaar dat we nu hebben gezegd dat we niet meer aanbodgericht maar vraaggericht gaan werken. Dat betekent dat we met de hele wijk in gesprek gaan zonder van tevoren al een palet aan oplossingen aan te bieden. We gaan nu eerst intern bezien hoe we dat gesprek in de wijk kunnen opstarten. De uitdaging is om alle dimensies van de discussie aan de orde te laten komen en een transparant, zuiver gesprek te voeren. Het Wijkkompas fungeert daarbij als houvast. Als dat gesprek goed lukt dan krijg je ook draagvlak bij de bewoners, daar zijn we van overtuigd. De nieuwe Warmtewet is vooruitgeschoven, waardoor we nu  in een wat moeilijke tijd zitten, maar anderzijds geeft dat ons de mogelijkheid om in de komende tijd een stevig fundament te bouwen in de eerste fase. Daar kunnen we dan in de latere fases de vruchten van plukken.”

Het perspectief van Vincent Oberdorf (Stroomversnelling/Wijkkompas)
Vincent Oberdorf heeft vanuit de Wijkkompas-organisatie de starttrainingen in Apeldoorn begeleid. Hoe kijkt hij daarop terug?

“Vanuit het gebruik van het Wijkkompas is het heel interessant dat de gemeente in één wijk nadrukkelijk de regie neemt, samen met professionele stakeholders. Daarnaast zijn er twee wijken waar de gemeente de regierol aan bewonersinitiatieven overlaat. Het is heel leerzaam om die verschillende dynamieken tegelijkertijd aan het werk te zien. Dankzij deze opzet bereik je op de eerste plaats dat iedereen snapt dat er op een proces wordt ingezet, dat leidend is. Een proces dat tegelijkertijd ook een goed beeld geeft van de voortgang. Maar de gemeente erkent op deze manier ook dat er veel verschillende wijken zijn en dat ze niet in iedere wijk op dezelfde manier de regie kunnen voeren, waardoor er ook gebruik moet worden gemaakt van de capaciteit in de wijken.”

“Een groot voordeel van het Wijkkompas is dat je ook op plekken waar je de regierol uit handen geeft langs dezelfde kaders kunt werken én kunt meten welke voortgang je maakt.”

“De starttrainingen die we doen voor het Wijkkompas hebben we langs die twee lijnen opgesplitst, en de trainingen verliepen ook echt anders. De partijen die bij De Maten betrokken zijn herkenden meteen de aanpak, de fasering en de knooppunten die benoemd worden. De materie begon echt te leven en ze konden er meteen mee aan de slag. Bij bewonersinitiatieven werkt het Wijkkompas vaak wat meer als een reality check. Mede als gevolg van het aanwezige enthousiasme zie je dat mensen vrij diep op één oplossingsrichting ingaan. Als ze dan het Wijkkompas onder ogen krijgen realiseren ze zich opeens dat er ook nog andere onderwerpen zijn, waar ze nog niet aan gedacht hadden, of nog niks mee hebben gedaan. Dan gaan ze zich afvragen of ze misschien een paar stapjes terug moeten om dingen opnieuw te bekijken.”

Wat is je het meest opgevallen tijdens de starttrainingen?

“Wat ik merk is dat het veel ruimte geeft bij alle betrokken partijen als ze gewoon toegeven: ‘Dit is een zeer complexe opgave, we hebben het nog nooit gedaan en we moeten maar zien of het lukt’. Die mentaliteit zie je niet overal, maar ik vind het zelf wel een goede en relevante manier om erin te staan. Ook omdat je dan voorkomt dat je dogmatisch gaat denken, bijvoorbeeld in de sfeer van ‘alles moet collectief’. Wat me verder opvalt is dat gemeenten echt heel veel op hun bord hebben, maar dat er ook een grote bereidheid is om te leren en te delen. Er is een hele open houding.”

Hoe zie jij het vervolg?

“De eerste wijken zijn het moeilijkst én het belangrijkst. Ik verwacht dat we in Apeldoorn de komende jaren een aantal casussen kunnen creëren die gaan helpen om ook in de volgende wijken aan de slag te gaan. Als mensen zien dat het lukt, en dat je succes hebt, dan leg je een goed fundament om op voort te bouwen. Als bewoners zien dat het werkt bij hen om de hoek, dan ontstaat er meer bereidheid om mee te doen.”

Deel dit bericht via social media: