Bouwstroom Noord: pioniers op het gebied van samenwerking
Bouwstroom Noord bestaat inmiddels ruim twee jaar. Het samenwerkingsverband van vijf woningcorporaties (Actium, Lefier, Wold &Waard, Woonconcept en Woonservice) en twee bouwbedrijven (Trebbe en Dura Vermeer) bundelt woningbouwprojecten, kennis en kunde met als doel het betaalbaar houden van sociale woningbouw, en meer tempo maken.
Bouwstroom Noord heeft na een intensieve start inmiddels een mooie cadans te pakken. Er wordt volop productie gedraaid. Hoe hebben ze dat voor elkaar gekregen? We blikken terug op ruim twee jaar Bouwstroom Noord, met Leon Vries (Woonservice) en Wouter Huuskes (Trebbe).
Voor het gemak pakt Wouter aan het begin van het gesprek meteen de website van Bouwstroom Noord erbij, want de start van het samenwerkingsproces is daar goed gedocumenteerd. (Zie ook de tien tips in de kadertekst verderop.)
Met vallen en opstaan
Als we in gedachten teruggaan naar het begin, naar de oprichting van Bouwstroom Noord, vat Wouter de kern van het verhaal als volgt samen: “Je begint eraan met vallen en opstaan, niet wetend waar je uitkomt. Het is niet zo dat we als zeven partijen bij elkaar kwamen en dat het samenwerken ineens vanzelf liep. Daar is door iedereen veel in geïnvesteerd, en dat gebeurt ook nu nog steeds. We zijn bereid om naar elkaar te luisteren, naar elkaars belangen te kijken, en om individuele én gezamenlijke belangen ook ter discussie te stellen. Het kost veel energie, geeft veel energie en je leert er ook heel veel van.”
“Jezelf verplaatsen in het perspectief van een ander vind ik zelf niet zo lastig. Daarvoor kun je terugvallen op de rollen van opdrachtgever en opdrachtnemer. Het is iets anders om je te verplaatsen in het gezamenlijke perspectief van de Bouwstroom. Daarbij probeer je een proces in de steigers te zetten dat ervoor zorgt dat sociale huisvesting de komende jaren betaalbaar blijft.”
Samenwerken in een bouwstroom – 10 adviezen
1. Zorg ervoor dat het einddoel helder is, alleen de weg ernaartoe nog niet.
Aan de voorkant wordt een duidelijk gekaderde en gedragen opgave benoemd.
2. Zoek partijen die de opgave op dezelfde manier willen oppakken.
De marktconsultatie is de basis geweest voor de samenwerkingsvorm die er nu ligt. De geselecteerde partijen wilden samen een ontdekkingstocht aangaan.
3. Breng structuur in de samenwerking en zorg voor mandaat.
Om uitvoering te geven aan de opdracht is een stuurgroep geformeerd, die op hoofdlijnen kan bijsturen.
4. Leer elkaar kennen, werk aan vertrouwen en blijf hierin investeren.
De samenwerking binnen Bouwstroom Noord wordt volgens de ‘ladder van samenwerking’ vormgegeven. Een wetenschappelijk onderbouwd model dat helpt om tot een goede samenwerking te komen.
5. Houd het gemeenschappelijk belang voor ogen, maar identificeer ook de individuele belangen en bespreek deze.
We proberen alle belangen, zowel gedeeld als tegengesteld, in beeld te brengen.
6. Vertrouw door wantrouwen geen kans te geven.
Benoem alles. Laat niks zweven. In de praktijk betekent dit dat alles wat niet goed voelt, direct op tafel wordt gelegd.
7. Werk écht samen, ook als het moeilijk wordt.
We pakken grote uitdagingen die we onderweg tegenkomen echt samen op. Op dit moment bijvoorbeeld betaalbaarheid versus explosieve prijsstijgingen.
8. Ga voor volwaardigheid.
Gelijkwaardigheid is binnen een samenwerking een utopie. Er is er altijd één die opdrachtgever is, en één die opdrachtnemer is. Volwaardigheid betekent: altijd respect voor elkaars belangen, en ieders inbreng is even belangrijk.
9. Creëer een omgeving waarin mensen vanuit hun intrinsieke motivatie kunnen samenwerken.
Mensen die werken in zo’n intensieve samenwerking, moeten van nature samenwerkingsgericht zijn.
10. Heb plezier.
Samenwerken is leuk. Het geeft je de kans om je blikveld te verbreden.
Meer weten over deze tips? Kijk op bouwstroomnoord.nl
Diep in de processen duiken
Leon Vries: “Er wordt in de Bouwstroom heel veel tijd en energie gestoken in elkaar goed begrijpen. In het begin moesten we vooral elkaars taal leren spreken.”
Wouter Huuskes: “Bij een ketensamenwerking kijk je vaak niet verder vooruit dan een periode van drie tot vijf jaar. Wat we nu proberen te doen is heel diep in elkaars processen te duiken, om erachter te komen hoe we elkaar kunnen versterken. Dat vraagt veel openheid, en dankzij die openheid kunnen we op een gegeven moment de processen veel meer met elkaar verweven. De bouwsector is nogal gefragmenteerd, en wat we proberen te doen, is zoveel mogelijk de schotten er tussenuit halen.”
Leon Vries: “Door deze samenwerking begrijpen we beter hoe gefragmenteerd de sector feitelijk is, je snapt ook beter hoe processen eruitzien bij een andere partij, en op basis van die inzichten kun je samen het proces optimaliseren.”
Wouter Huuskes: “Het gaat daarnaast ook over de besluitvorming, en over de kaders waarbinnen een bepaald project zich bevindt. Hoe zijn bijvoorbeeld de stichtingskosten opgebouwd? Aan welke knoppen kunnen we samen draaien, welke parameters kunnen we juist niet beïnvloeden?”
De tien adviezen die jullie geven zijn op zich kraakhelder. Is er misschien één advies te noemen dat er wat jullie betreft uitspringt?
Wouter Huuskes: “Dat is voor mij nummer 7. Juist als het lastig wordt moet je elkaar vasthouden en bereid zijn om veel energie in de samenwerking te steken. Ik denk dat we dit heel sterk ervaren hebben, want we hebben absoluut lastige momenten gehad. En die gaan ook vast weer komen.”
Wat kan een Bouwstroom opleveren voor woningcorporaties?
Leon Vries: “Als corporatie krijg je steeds meer inzicht in, en daardoor ook meer grip op het proces. De doorlooptijd is over het algemeen redelijk onvoorspelbaar, maar doordat we met elkaar in gesprek zijn krijg je een voorspelbaarder traject. We worden als corporatie ook gedwongen om ‘realistisch’ te plannen, want uiteindelijk moet de bouwer het kunnen bouwen. Als je te optimistisch plant heb je daar gedurende het hele traject last van. Je wordt dus kritischer, en je maakt een professionaliseringsslag doordat je beter ziet wat je onderweg kunt tegenkomen.”
“We hebben met elkaar alle risico’s benoemd die in een nieuwbouwtraject zitten. En we doen er alles aan om samen die risico’s zoveel mogelijk te beperken. Dat geeft nieuwe inzichten in die risico’s waar wij als corporatie zelf invloed op hebben. Een belangrijk aspect daarbij is dat we nogal afhankelijk zijn van gemeenten en nutsbedrijven. De volgende stap is dan ook dat we deze partijen gaan betrekken bij de Bouwstroom, om zo het proces verder te optimaliseren. En ten slotte: we zien onder de streep dat we zo sneller kunnen ontwikkelen, en dat het gunstig is voor de prijs.”
Wouter Huuskes: “Uiteindelijk zoek je met elkaar de randen van het systeem op, en je zoekt de ruimte bij elkaar in het proces. Juist in de randen vind je die ruimte. Maar er is ook een ander aspect, namelijk de productontwikkeling. De Product-Markt Combinaties (PMC’s) die we samen ontwikkeld hebben, en die gedragen worden door de zeven partijen. Daarin hebben we misschien wel de goede dingen uit zeven verschillende werelden bij elkaar weten te brengen.”
Zijn er, naast de tien adviezen die jullie al gedeeld hebben, nog meer voorwaarden voor het opstarten van een succesvolle Bouwstroom?
Leon Vries: “We zijn bereid geweest als opdrachtgevers om een deel van onze projecten in de Bouwstroom te brengen, terwijl we nog niet precies wisten hoe een en ander eruit zou gaan zien. We hebben dus productievolume aangeboden, waardoor je concreet aan de slag kunt gaan. Wat ik ook wel eens zie, is dat eerst bedacht wordt welk product het zou moeten worden, en dat daarna pas gekeken wordt of er ook afnemers voor zijn. Binnen Bouwstroom Noord hebben we als eerste bekeken wat ons te doen staat. Daarna hebben we het product uitgewerkt, en het in de loop van de tijd ook verbeterd.”
Wouter Huuskes: “Ik denk dat Bouwstroom Noord als organisatie duidelijk kiest voor innovatie op samenwerking. We zijn dus niet een organisatie die zich alleen richt op inkoop. Op zich kunnen beide modellen tot goede resultaten leiden, maar persoonlijk voel ik me meer aangetrokken tot innovatie, ook omdat je ziet dat er maatschappelijk vermogen verloren gaat door suboptimale processen. Je zou kunnen zeggen: de één zoekt het besparingspotentieel wat meer in de materialen, de ander zoekt het in de wijze van samenwerken.”
Leon Vries: “De grootste winst zit niet in het bouwen van die woning. Dat kunnen we wel met elkaar. De grootste winst zit voor ons in het proces dat eraan voorafgaat. Direct beginnen te ontwerpen binnen de juiste kaders, waardoor er veel tijd ‘niet verloren’ gaat.”
Hoeveel woningen bouwen jullie in 2023?
Leon Vries: “Het gaat in totaal om 427 woningen die we al gebouwd hebben of nu in aanbouw hebben. In 2024 staan er 476 op het programma.”
Jullie willen in de nabije toekomst nauwer gaan samenwerken met gemeenten en nutsbedrijven om de continuïteit beter te kunnen garanderen. Zijn er nog meer plannen?
Leon Vries: “Ik vind het vooral belangrijk dat we gewoon kunnen doorgaan met deze samenwerking, want hoe langer het loopt hoe meer voordelen je eruit haalt. Wat mij betreft is het een geweldig vehikel om de woningbouw, die we zo hard nodig hebben, ook echt gerealiseerd te krijgen. En dat op een leuke manier.”
Wouter Huuskes: “Waar je ook kijkt in de samenleving, het wordt steeds lastiger om projecten te realiseren. Maar juist als je zoekt naar samenwerking, met oog voor elkaars belangen en de gezamenlijke belangen, dan is er nog steeds veel mogelijk. Het volledige potentieel van Bouwstroom Noord hebben we nog lang niet ontsloten.”
Zie ook deze artikelen op bouwstroomnoord.nl:
Betaalbaarheid en beschikbaarheid
Bouwstroom Noord; pionieren op het gebied van samenwerking
Tekst: Anton Coops
Beeld: Bouwstroom Noord