Blij met de grote stappen die zijn gemaakt. Teleurgesteld over de onrealistisch hoge inzet op warmtenetten waarvan het zeer onzeker is of die duurzaam kunnen worden. Dat is hoe Leen van Dijke, voorzitter van Stroomversnelling, er bij zit na maanden meepraten aan de sectortafel gebouwde omgeving. ‘Het is niet de vraag of we het kunnen, de energietransitie, maar of we het willen.’
Het is gelukt met het Klimaatakkoord. Hoe verheugend is dat?
“Een jaar geleden had echt niemand gedacht dat we zo ver zouden komen. De doelstelling om de jaarlijkse CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving met 3,4 megaton te verlagen, staat fier overeind. Daar gaan we met z’n allen aan werken: de partijen aan de sectortafel én het kabinet. We hebben enorme stappen gemaakt. Dat staat voorop. Maar er zijn ook aannames gedaan, waarvan we nu al weten dat die het doel niet dichterbij brengen. Dat gaat ons allemaal, ook de consument, veel geld kosten.”
Begin toch maar met het goede nieuws.
“Er komt een schuif in de energiebelasting waardoor aardgas duurder wordt en elektriciteit goedkoper. Een paar maanden geleden wilde het kabinet er nog niet aan, nu zijn VVD en CDA toch overstag gegaan. Dit is een grote stimulans om naar alternatieven voor gas te zoeken. Om de lage inkomensgroepen te ontzien, komt er ook 65 euro extra belastingvermindering om de transitie grosso modo woonlastenneutraal te kunnen uitvoeren. We zijn het ook eens geworden dat er een narekenbare norm nodig is om de energieprestatie van woningen te beoordelen. Alle stappen die worden genomen om een woning te verduurzamen, moeten meetbaar bijdragen aan energiebesparing en CO2-reductie. Isoleren wordt daardoor heel belangrijk. Dat willen we ook, want de energietransitie begint met het terugdringen van de warmtevraag.
Een grote stap in de goede richting is ook de ‘spijtvrij’-aanpak. Je neemt geen maatregelen die je later nog eens over moet doen, maar je werkt stap voor stap toe naar het einddoel. Als je investeert in isolatie, dan in één keer goed. Anders loop je het risico van desinvesteringen en dat is funest voor het draagvlak voor de energietransitie.
Waar we ook heel blij mee zijn, is dat de banken bij hypotheken woonlastenneutraliteit als uitgangspunt gaan gebruiken. Ze gaan dus ook naar energielasten kijken als onderdeel van de woonlasten. Zodra die benadering ook wordt ingezet bij de aankoop van een woning, kun je voor een woning met een goede energieprestatie meer hypotheek krijgen dan voor een woning met een slechte energieprestatie. Dit voorkomt dat iemand een tophypotheek neemt voor een energetisch slechte woning, en dan geen geld meer heeft om de woning te verduurzamen. Kijk, dat zijn al vier punten waar we heel blij mee kunnen zijn.”
En dan nu het slechte nieuws…
“Het doel dat we in 2030 willen bereiken, wordt voor de helft toegedicht aan de afspraak om woningen op warmtenetten aan te sluiten. Zo staat het in het klimaatakkoord. Ook de Stroomversnelling is een warm voorstander van de inzet van duurzame warmtenetten, maar we hebben hier toch wel kanttekeningen bij.
De gedachte in het Klimaatakkoord is dat warmtebedrijven 80.000 woningen per jaar op warmtenetten gaan aansluiten. We vergeten dat dit niet alleen om bestaande woningen gaat. Een fors deel van de aansluitingen betreft nieuwbouw en ‘woningequivalenten’ gebaseerd op aansluiting van utiliteitsbouw. Het is volstrekt onrealistisch om te denken dat in 2030 de helft van de woningen die gasloos worden, op een warmtenet overstappen. Dat redden we bij lange na niet.
Bovendien is het een illusie om te denken dat alle warmtenetten die nu worden aangelegd, op duurzame bronnen kunnen worden aangesloten. Nog afgezien van het feit dat de hoeveelheid duurzame bronnen beperkt is en het bereikbaar maken ervan vaak heel kostbaar, moet je er rekening mee houden dat het jaren duurt voordat je een geothermiebron hebt aangelegd en kunt benutten.
De warmtebedrijven gaan de komende jaren dus een groot beroep doen op de stimuleringsregeling voor duurzame energie, om niet-duurzame warmtenetten aan te leggen. Daar komt nog eens bij dat op alle energiedragers een energiebelasting en opslag duurzame energie van toepassing is, behálve op warmtenetten.
De klap op de vuurpijl is dat de prijs van warmte gekoppeld is aan aardgas. Dit leidt ertoe dat als de gasprijs omhoog gaat, warmte ook duurder wordt. Mensen met een warmteaansluiting lopen hierdoor het risico dat ze met stijgende energielasten te maken krijgen, terwijl ze denken dat ze goed zijn voorbereid op de energietransitie.
We hebben in het Klimaatakkoord afgesproken dat we alleen spijtvrij-maatregelen nemen. Laten we geen dingen doen waar we later spijt van krijgen.”
Met de beoogde rol voor warmtenetten komt het dus niet goed?
“Ik hoop van harte dat het Planbureau voor de Leefomgeving deze onrealistische aannamen doorziet en dat de Tweede Kamer hier geen genoegen mee neemt.”
Kunnen de leden van Stroomversnelling wel blij zijn met het akkoord?
“Absoluut. We hebben de afgelopen jaren heel veel werk verricht, waardoor onze leden nu een voorsprong hebben. Bijna iedereen moet nog beginnen na te denken over wat een woningrenovatie voor effect heeft op de eisen van de welstand, de eisen voor flora en fauna en wat het kost aan leges en vergunningen. Wij hebben dat allemaal al geregeld met het NOM-keur. Wij hebben de afgelopen jaren heel veel inspanningen gedaan, die worden nu beloond.
Wat ook heel gunstig is, is dat er een stimuleringsregeling komt om de industrialisatie en innovatie in de bouwsector te bevorderen. De beste transitieversneller is een prikkel aan de aanbodkant. Daar heeft Stroomversnelling zich hard voor gemaakt. Door te industrialiseren, gaan de kosten van een woningrenovatie fors omlaag. Daar stimuleer je automatisch ook de vraagkant mee. De bouw krijgt nu de kans om op te schalen. Ook dat is goed nieuws voor onze leden.”
Is de bouwsector er klaar voor?
“Het wordt tijd dat de bouwsector zich transformeert naar een sector die het vanzelfsprekend vindt om producten te leveren die de samenleving helpen om de klimaatdoelstellingen te bereiken. Dat betekent dat ze producten met een energieprestatie en een energiegarantie gaan leveren. Dat is voor veel bouwers nog een hele verandering.”
U weet zeker dat we niet met een utopie bezig zijn?
“De opgave waar we voor staan, is een morele plicht. Het is niet de vraag of we het kunnen, de energietransitie, het is de vraag of we het willen. Vergeet niet dat het ons ook veel oplevert. Verduurzaamde, goed geïsoleerde en geventileerde woningen zijn een stuk comfortabeler en gezonder en je betaalt een stuk minder energiekosten. Eén ding is zeker: als we deze opgave doorschuiven naar de toekomst, gaat het nog veel meer kosten.”