Negen redenen om verder te gaan dan de standaard voor woningisolatie

In opdracht van RVO en TKI Urban Energy heeft Bureau Nieman onderzocht wanneer het voor een particuliere woningeigenaar zinvol is om te verduurzamen voorbij de ‘standaard voor woningisolatie’. Isoleren tot aan niveau ‘standaard’ is namelijk niet altijd toereikend. Het rapport geeft aan in welke gevallen beter verduurzamen de voorkeur heeft.

Op 8 maart organiseerde TKI Urban Energy een drukbezocht webinar over het onderzoek van Bureau Nieman. Auteurs Harm Valk en Theo Haytink gaven tekst en uitleg. Na een algemene introductie over het hoe en waarom van de standaard werd er ingezoomd op het onderzoek en in het bijzonder de vraag wanneer er aanleiding is om verder te gaan.

Koppelkansen
Harm Valk: “Als je noodgedwongen aan de slag moet vanwege constructieve of technische gebreken, en je dus toch al bezig bent om een bepaald deel te vervangen, ga dan een stukje verder. De extra isolatie of die extra kitspuit langs de kieren kost heel weinig extra geld. Het kost vaak alleen een beetje extra aandacht. Ook een verbouwing van een woning biedt zo’n zelfde koppelkans. Om de zoveel tijd worden er plannen gemaakt: zetten we die dakkapel ja of nee? Ook dat is een aanleiding om net even een stapje extra te zetten.”

Lage temperatuur
“Als je de woning wil voorbereiden op een lage temperatuur- of een zeer lage temperatuur-systeem moet je ook voorbij de standaard gaan. Vloerverwarming bijvoorbeeld is een lage temperatuur afgiftesysteem en dat doet het een stuk beter als de warmtebehoefte lager is. Dat komt bovendien het comfort ten goede.”

Energierekening
“Er is ook een aanleiding om verder te gaan als je primaire reden is om de energierekening te verlagen, of als je nog heel lang door wil met een bepaalde woning. Of dat nu is voor de verhuur, of omdat je als particulier zegt: ik wil in deze woning oud worden. Op dat moment ga je idealiter naar het bredere perspectief kijken. Wat je dan feitelijk doet, door de warmtebehoefte te verlagen, is dat je jezelf onafhankelijker opstelt van de kwestie welk alternatief je ooit zult gaan kiezen voor aardgas. Want wat je ook doet, door de warmtebehoefte te verlagen weet je zeker dat de woonlasten altijd relatief laag zullen zijn, ongeacht de oplossing die je kiest. Je bent minder afhankelijk van de fluctuaties in de energiemarkt. Tegelijkertijd doe je dan aan comfort iets extra’s. Dat krijg je er als het ware gratis bij.”

Aanpakken van de schil
“De standaard gaat er vanuit dat het behalen van dit niveau is op te lossen binnen de thermische schil. Maar als de schil om een of andere reden toch aangepakt moet worden valt dit uitgangspunt dus weg. Als je bijvoorbeeld met de fundering aan de slag moet, neem dan een hogere kwaliteit dan wat je aan na-isolatie doet. De streefwaarde voor dat betreffende bouwdeel wordt dan je nieuwe maatstaf.”

Al met al komt Harm Valk tot negen vrij diverse redenen om meer te doen aan verduurzaming van een woning dan de standaard suggereert: “Juist als je uitzoomt is het vaak aantrekkelijk om voorbij de standaard te gaan. Dus kijk ook verder dan alleen maar naar het thermisch isoleren om van het aardgas af te gaan.”

Redenen voor de bewoner of woningeigenaar

• Betere energieprestatie en daardoor hogere verkoopwaarde;
• Minder afhankelijk van fluctuatie energieprijzen;
• Hoge investering kan erg meevallen als je koppelkansen benut;
• Lagere woonlasten door lager energieverbruik;
• Verbetering comfort in zowel zomer als winter.

Maatschappelijke redenen

• CO2-reductie door vraagbeperking;
• Embodied carbon: door te verbeteren met goede materialen kun je de materiaalbehoefte verlagen;
• Benodigde warmte: er is minder (duurzame) warmte nodig bij lage warmtevraag;
• Maatschappelijke kosten: voorbij de standaard gaan vraagt minder hernieuwbare energie om te komen tot CO2-neutraliteit.

Vier woningtypen
Na de algemene introductie van Harm Valk gaat collega Theo Haytink verder met de meer technische elementen van het rapport. Het onderzoek is gedaan aan de hand van vier woningtypen: drie grondgebonden woningen waarvan één na-oorlogs, en een portieketageflat. Theo bespreekt ze in detail, waarbij hij steeds aangeeft hoe bepaalde ingrepen zich verhouden tot de standaard waarden. Na het rondje langs de vier woningtypen concludeert hij: “Wat opvalt is dat er bij elk woningtype mogelijkheden zijn om de warmtevraag te reduceren voorbij de standaard. De boodschap die we willen meegeven is dan ook: denk verder dan de standaard, en laat je er vooral niet door beperken. Je kunt de lat hoger leggen en dat betekent dat je als eigenaar voor de bewoner meer comfort kunt realiseren, én je hebt meer alternatieven tot je beschikking voor aardgas. Kijk dus naar koppelkansen. Het hoeft allemaal niet in één keer maar je kunt in stappen werken naar een niveau voorbij de standaard.”

Het perspectief van TKI Urban Energy
Guus Mulder van TKI Urban Energy geeft ten slotte aan hoe de TKI tegen het onderzoek aan kijkt: “Wij richten ons aan de ene kant op beleidsmakers, en aan de andere kant willen wij innovatieve ondernemers stimuleren om nieuwe oplossingen te ontwikkelen. Daarbij speelt natuurlijk de vraag: tot welke energieprestatie moeten die nieuwe oplossingen gaan leiden? Het simpele antwoord lijkt dan te zijn dat we nu de standaard hebben, dus als je die haalt dan is het goed. Maar in de praktijk – en dat blijkt ook uit dit onderzoek – zijn er heel veel redenen waarom je tot een hoger niveau zou willen verduurzamen. Het is goed om daar de vinger achter te krijgen. Aan de ene kant moeten we de standaard niet als het doel zien, maar als het minimum. Maar aan de andere kant kun je in sommige gevallen bepaalde neveneffecten krijgen als je verder gaat, en ook hogere kosten. Dus hoe kom je dan tot het ontwikkelen van nieuwe producten waar echt een markt voor is? En welke ontwikkelingen wil je dan stimuleren? Dat zijn de afwegingen waar wij voor staan. Kortom: denk goed na over de vraag wat precies de ratio is achter een nieuw product dat je gaat ontwikkelen. Zorg dat je goed aansluit bij de behoeften van degene die de beslissing neemt én probeer een zo hoog mogelijke energieprestatie te realiseren.”

Het perspectief van Stroomversnelling
Ivo Opstelten: “Het onderzoek onderstreept de conclusies met betrekking tot de standaard die wij eerder hebben gecommuniceerd. Zeker als je kijkt naar natuurlijke momenten om iets te doen aan de woning als geheel, of aan grote bouwdelen zoals de gevel, het dak of de vloer. Dan blijkt vaak dat een verbetering van het binnenmilieu, het wooncomfort én de woonlasten hand in hand kunnen gaan met de noodzakelijke grote stappen op het gebied van milieu (CO₂-reductie) en energieautonomie (een lage vraag gecombineerd met eigen opwek). Juist door verder te gaan dan isoleren tot aan de standaard. Spijtvrij isoleren en renoveren vraagt dan om een integrale benadering, die je bovendien de zekerheid geeft dat je de woning of zijn constructieve bouwdelen niet tweemaal binnen hun technische levensduur hoeft aan te pakken. Anders dreigt: penny wise, pound foolish!”

“Het is, ook gezien de maatschappelijke voordelen, wel van belang dat het overheidsbeleid woningeigenaren faciliteert om verder te gaan dan de isolatiestandaard. Een hoger isolatieniveau vraagt over het algemeen om een grotere investering. Woningeigenaren kunnen alleen een extra stap zetten als hiervoor financieringsoplossingen beschikbaar zijn. De ‘EPV 2.0’ die momenteel in ontwikkeling is, zou verhuurders in staat moeten stellen om een hogere vergoeding aan hun huurders te vragen, die dan ook in verhouding staat tot de extra investering, wanneer de energieprestatie beter is. Voor particuliere woningeigenaren zou er, naast de mogelijkheden via het Warmtefonds of duurzaamheidsleningen, een gebouwgebonden financieringsoplossing moeten komen. Persoonlijke leningen van 15 jaar of langer hebben voor veel woningeigenaren een te lange looptijd, omdat ze vaak niet weten hoe lang ze nog in hun woning blijven wonen. Voor VvE’s biedt het Warmtefonds financieringsmogelijkheden, maar daar liggen andere juridische en procesmatige uitdagingen, waar momenteel nog onvoldoende aandacht voor is. Met andere woorden: alleen met voldoende flankerend overheidsbeleid kan de potentie van betere isolatie ook echt benut worden.”

Download het rapport Verduurzamen voorbij de standaard voor woningisolatie
Op de webpagina over het webinar vind je ook de Powerpoint presentatie