Nieuwe ontwikkeltafel gaat aan de slag met EPV Warmte
Verslag van de Samenwerkdag over de Wet collectieve warmte, op 13 december 2023 in Utrecht.
De Wet collectieve warmte (Wcw) treedt in werking op 1 januari 2025, althans volgens de huidige planning. De nieuwe versie van het wetsvoorstel roept echter nog veel vragen op. In december was de Wet collectieve warmte het centrale thema tijdens de Stroomversnelling Samenwerkdag.
Ivo Opstelten opent de Samenwerkdag met een korte terugblik op de ontstaansgeschiedenis van Stroomversnelling. Die valt namelijk goeddeels samen met het ontstaan van de Energieprestatievergoeding (EPV). “Er lag een gezonde business case voor verduurzaming achter de voordeur van de huurder, in de vorm van de energierekening. Om de split incentive tussen huurder en verhuurder op te lossen is destijds de Energieprestatievergoeding ontwikkeld. Voor warmte is een dergelijke constructie nooit gelukt, omdat die business case in de praktijk niet werkte. Met de komst van de Wcw zitten we voor warmte nog steeds met een split incentive; deze wordt niet automatisch opgelost door de nieuwe regelgeving. Tegelijkertijd zien we onder de huidige condities de problemen met het Acantus arrest. Allemaal ingrediënten die leiden tot de vraag of er expliciet behoefte is aan een oplossing die wél werkt, en waarmee je gezonde business cases kunt maken voor zowel de partijen die moeten investeren in de verduurzaming van een warmtenet, als de partijen die moeten zorgen voor een goede aansluiting, als de mensen die te maken krijgen met die aansluiting in hun vaste en variabele lasten.”
De vraag die tijdens deze Samenwerkdag wordt neergelegd bij de aanwezige gemeenten, corporaties en bouwers luidt: hoe gaan we ons verhouden tot de veranderingen in wetgeving die eraan zitten te komen? En is een EPV Warmte dan een oplossing? Of zijn er andere oplossingsrichtingen denkbaar?
Update nieuwe wetgeving
Klaas Vegter (programmamanager agendasetting bij Stroomversnelling) geeft een samenvatting van de komende wetswijzigingen. Eerst duidt hij de nationale ambities, in lijn met het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE). Een belangrijke wijziging ten opzichte van de huidige situatie is dat gemeenten een veel grotere rol krijgen bij warmtelevering, want zij gaan de warmtekavels en de warmtebedrijven aanwijzen. Daarnaast wordt de marktordening getransformeerd doordat warmtenetten voor meer dan 50% in publieke handen komen. Ook wordt de koppeling van warmtetarieven met de aardgasprijs losgelaten, om plaats te maken voor kosten-gebaseerde tarieven (wat in principe kan leiden tot prijsverschillen tussen warmtenetten). Warmtenetten krijgen de status van vitale infrastructuur, en de eisen aan de CO2-uitstoot worden richting 2050 stapsgewijs steeds strenger.
Een deel van de wetgeving wordt geregeld in Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s), die dit voorjaar in consultatie zullen gaan. De markt kijkt vooral met spanning uit naar de AMvB waarin de overgangsbepalingen geregeld worden: hoe gaan publieke partijen de private warmtenetten overnemen?
Ook zogenaamde ‘warmtegemeenschappen’ mogen straks netten aanleggen en exploiteren. Dit volgt mede uit de EU-regelgeving. Het gaat om een nieuw type rechtspersoon waarin natuurlijke personen, middelgrote ondernemingen en lokale openbare lichamen mogen deelnemen. Als het om kleinere collectieve systemen gaat, wordt bij 1.500 aansluitingen een grens getrokken. Voor systemen die hieronder blijven, en voor verhuurders en VvE’s, gelden minder regels dan voor grote warmtenetten.
Ten slotte onderstreept Klaas dat er momenteel geen grondslag is om een vergoeding te vragen van de huurder voor het ‘warmte-ready’ maken van een gebouw. Vervolgens loopt hij de drie belangrijkste juridische scenario’s voor de woningcorporatie langs:
1. De woningcorporatie wordt zelf warmteleverancier; in het nieuwe wetsvoorstel is, in een wijk die is aangewezen als warmtekavel, hiervoor ontheffing nodig van het college van B&W.
2. De woningcorporatie levert slechts door; hiervoor is geen ontheffing nodig.
3. De warmteleverancier levert rechtstreeks aan de huurders, buiten de woningcorporatie om.
De eerste reacties uit de zaal zijn voorzichtig: wat als een gemeente deze nieuwe taak niet omarmt en daardoor voor vertraging zorgt? En als woningcorporatie ga je in deze woelige tijden (Acantus arrest, netcongestie etc.) niet zomaar even warmteleverancier worden.
Casussen en discussie
Simon Verduijn (Stroomversnelling) gaat nader in op technische, organisatorische en juridische details van de veelbesproken Acantus-casus. Hij contrasteert deze met een gebouw van Portaal op de Kwangodreef in Utrecht dat werd aangesloten op een duurzaam warmtenet, en hij laat zien hoe de nieuwe regelgeving zich verhoudt tot de beide situaties. Direct betrokkenen bij de beide casussen zorgen voor de nodige achtergrondinformatie; een nuttige oefening in denken in termen van de Wcw. Dan gaat het gezelschap in twee groepen uiteen. De groepsgesprekken gaan over de vraag hoe je een duurzaam warmtenet haalbaar en betaalbaar maakt voor alle betrokkenen. Is een EPV-warmte wenselijk? En welke andere oplossingsrichtingen zijn te bedenken?
Conclusie en vervolg
Als de conclusies van de beide groepen naast elkaar worden gelegd ontstaat er gaandeweg duidelijkheid over de wenselijkheid van een EPV Warmte. Ivo Opstelten: “De EPV Warmte is expliciet nodig om ervoor te zorgen dat straks in één keer een duurzamer warmtenet én een hogere vraagreductie wordt gerealiseerd, wat de maatschappelijke uitdaging op langere termijn dichterbij brengt. In de huidige situatie is het niet goed mogelijk om een goede, gezonde business case te maken die én voor de bewoner én voor de corporatie goed uitpakt. Dat is de kern van het probleem dat opgelost moet worden, en de Wcw an sich gaat dit niet oplossen. Daar zijn we het wel over eens. Wat dan wél blijft is het verdelingsvraagstuk, en ook de behoefte aan referentiescenario’s, want wanneer is een warmtewijk een betere oplossing dan een all electric wijk of een ander type oplossing? Waar zet je dat tegen af?”
Mara Midiere rond de bijeenkomst af met de conclusie dat er ruim voldoende animo is om een ontwikkeltafel rond EPV-warmte te organiseren in 2024. De eerste stap is om scherper te krijgen wat de toepasbaarheid van een EPV-warmte zou kunnen zijn: voor wie en in welke situaties? Dan geeft Mara kort aan wat de vervolgstappen zijn: een startnotitie schrijven met duidelijke probleemschets; een sessie in Q1 van 2024 met o.a. woningcorporatie- en gemeente-leden om de ontwikkeltafel af te trappen; netbeheerders bij het gesprek betrekken.
Oproep aan Stroomversnelling leden: heb je interesse om deel te nemen aan het EPV-warmte traject? Neem dan contact op met Klaas Vegter.
Meer weten over de Wcw en de link met bewonersinitiatieven (warmtegemeenschappen)? Meld je dan aan voor de Energy-Up webtalk Bewonersinitiatieven en de nieuwe Warmtewet op 7 februari.