‘Continueer het ingezette beleid, zet nu door’
Voor Stroomversnelling breekt een nieuwe fase aan. Met ingang van 2024, na tien jaar voorzitterschap, draagt Leen van Dijke het stokje over aan Robin Paalvast. Wat is er bereikt, wat zijn de nieuwe uitdagingen en wat is de boodschap aan het komende kabinet?
Goed moment voor een voorzitterswisseling?
Leen: “We hebben de afgelopen tien jaar bewezen dat het kan: bestaande woningen verduurzamen en nieuwbouwwoningen energiepositief bouwen. De komende jaren ligt de focus op de uitvoering: industrialiseren, opschalen, versnellen. Stroomversnelling gaat zich daar, ook in een samenwerkingsverband met de Bouwcampus en TKI’s, voor inzetten. Daar is Verbouwstromen voor opgericht. Ik zie het als een mooi moment om het stokje aan Robin over te dragen.”
Robin: “We staan voor de volgende uitdaging: iedereen meekrijgen in de transitie. Mensen voelen dat het dichterbij komt. Ook hún woning moet verduurzamen, ook hún wijk gaat van het gas af. Daarmee wordt het spannend. Veel corporaties gaan de komende jaren een grote slag maken. De grootste uitdaging ligt bij particuliere woningeigenaren. Hoe kunnen zij haalbaar en betaalbaar hun woning verduurzamen? Er zijn allerlei goede redenen om te verduurzamen: het is nodig voor het klimaat, het bespaart energiekosten en het levert een comfortabeler huis op. Maar gaan particuliere eigenaren de investeringen doen die daarvoor nodig zijn? Kunnen we het op de een of andere manier interessanter maken voor mensen om hun woning te verduurzamen en bijvoorbeeld de energie die ze nodig hebben zelf op te wekken?”
Leen: “Het is een uitdaging om zoveel mogelijk woningeigenaren in beweging te krijgen. Maar er blijft een groep eigenaren over die niet de fianciële draagkracht heeft om hun woning te verduurzamen. Het probleem is dat achterblijvers alleen maar meer voor hun energiegebruik gaan betalen. En als mensen niet van het gas af kunnen, gaat dat voor grote vertraging zorgen in de wijkaanpak. Verduurzamen is de enige manier om energiearmoede structureel tegen te gaan. Iedereen moet mee kunnen komen. Wil de energietransitie kunnen slagen, dan moet die rechtvaardig zijn. Het Warmtefonds kan hierin een belangrijke rol vervullen, maar dan moeten mensen wel worden bereikt en een voor hen passend aanbod krijgen.”
Wat is de belangrijkste les van de afgelopen tien jaar?
Leen: “We zijn er al snel achtergekomen dat het verduurzamen van woningen veel meer dan alleen een technisch vraagstuk is. Je krijgt te maken met welstandseisen, de Natuurbeschermingswet, bouw- en omgevingsvergunningen, met bewoners en hun belangen. We hebben met heel veel partijen om tafel gezeten, waaronder ministeries, waterschappen, de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit, netbeheerders, banken, de Woonbond en natuurbeschermingsorganisaties. Het verduurzamen van een woning is een ding, maar de context waarin dat moet gebeuren, is razend ingewikkeld.”
Robin: “Maar het is wel gelukt om al die partijen mee te krijgen. De kracht van Stroomversnelling is dat het een uniek platform is van organisaties die allemaal hun kennis inbrengen en samen tot oplossingen komen voor de energietransitie in de gebouwde omgeving. Stroomversnelling doet gedegen onderzoek, komt op basis daarvan met voorstellen voor normeringen en loopt daarmee altijd voorop. Door de juiste condities te creëren, slaagt Stroomversnelling erin de verduurzaming van de gebouwde omgeving aan te jagen.”
Is Stroomversnelling groot genoeg om invloed te hebben?
Leen: “We zijn in 2004 begonnen met een clubje van vier bouwers en zes corporaties. Nu zijn er veertig deelnemers: gemeenten, corporaties, bouwers, specialisten. Het hoeven er niet per se veel meer te worden. Wij zijn geen belangenvereniging, maar een doelorganisatie die samen met de kennisdragers uit de organisaties van onze leden heel bewust en gedreven aan de verduurzamingopgave werkt.”
Robin: “We willen een club van koplopers blijven. Als je het leuk vindt om te vernieuwen, om te kijken wat beter en sneller kan en als je wil leren van ervaringen van anderen, dan moet je bij Stroomversnelling zijn. Als we alles blijven doen zoals het altijd ging, gaan we de klimaatdoelen niet halen. Als er geen fouten worden gemaakt, is er te weinig vernieuwing. We zijn nog maar net begonnen, we geloven en zien dat het beter kan. Dat is de basishouding van onze leden.”
Leen: “We hebben meer invloed gehad en meer bereikt dan je van een relatief kleine club zou verwachten. We hebben meegewerkt aan de totstandkoming van het Klimaatakkoord en nemen nu deel aan de Uitvoeringstafel gebouwde omgeving. Ik weet dat we soms irritant werden gevonden, bijvoorbeeld omdat we kritisch waren en bleven op onrealistische of ontoereikende aannames. We bleven maar hameren op de noodzakelijke reductie van de warmtevraag van woningen om de klimaatdoelen te kunnen halen in de gebouwde omgeving. Enkele jaren geleden dachten veel mensen nog dat energie gratis zou worden, maar dat is de laatste jaren toch anders uitgepakt. De grootste besparing die je kunt bereiken, is de energie die je niet nodig hebt. Dat is het beste voor het milieu én voor de woonlasten van huishoudens. Daarom blijft het belangrijk om de energiebehoefte te verminderen. Isoleren dus.”
Waar kan Stroomversnelling trots op zijn?
Leen: “Trots is niet het juiste woord. Stroomversnelling is opgericht om het goede te doen in de gebouwde omgeving, met het oog op het grote belang van het klimaat. Ik ben er dankbaar voor dat we concrete verduurzamingsstappen hebben kunnen aanjagen. Wij maken de kennis van koplopers beschikbaar maken voor de hele sector. Waar ik fier op ben, is dat Stroomversnelling op basis van de kennis van leden een werkbare energieprestatievergoeding voor de huursector heeft gerealiseerd. Nu gaan ook de banken de hoogte van een hypotheek verbinden met de staat van duurzaamheid van een woning. Dit betekent dat kopers een prikkel krijgen om echt te investeren in verduurzaming en dat bouwers en leveranciers een prikkel krijgen om gegarandeerde enegieprestaties te leveren.”
Wat wordt de grootste uitdaging voor de komende jaren?
Robin: “Nu we gaan uitvoeren wat allemaal is bedacht, hebben we een nieuwe trigger nodig om de versnelling aan te jagen en mensen te motiveren om stappen te zetten. Ik hoop op slimme concepten en innovatieve combinaties. Denk aan slimme koppelingen tussen woning en auto, zodat energie die overdag wordt opgewekt, in de accu van de auto wordt opgeslagen en ’s avonds kan worden gebruikt.
Voorwaarde is wel dat de overheid de markt daarin stimuleert. Als de potentie van de markt en het voorwaardenscheppende kader van de overheid niet op elkaar aansluiten, leidt dat tot frustratie en in het ergste geval zelfs tot stilstand van innovaties. Daarom blijft Stroomversnelling zich inzetten voor normen en regels die bedrijven impulsen geven om te veranderen. Door normering ontstaat een gelijk speelveld, kunnen bedrijven opschalen, worden producten beter en goedkoper en gaat de energietransitie versnellen.”
Leen: “Hopelijk ziet de nieuwe regering dat ook. Als er straks een kabinet komt dat zegt ‘Het mag wel een tandje minder’, zul je zien dat dat de transitie vertraagt. Bedrijven gaan pas investeren en opschalen als ze zekerheid hebben over het beleid, over de richting waar we met z’n allen naar toe gaan.”
Robin: “Die opschaling komt nu onvoldoende van de grond. We waren onlangs op bezoek bij een van onze leden die vooruitlopend op de benodigde opschaling een extra bedrijfshal heeft gebouwd. Die hal staat nu leeg. Daar moeten machines in komen om warmtepompen te maken. Maar de vraag is vooalsnog te klein om de productie op te schalen. Ze zitten te wachten tot de overheid investeringszekerheid biedt, dan kunnen ze hun productie uitbreiden.”
Leen: “De transitie gaat versnellen als de overheid investeringszekerheid biedt, toereikende normen stelt en de burger vertrouwen geeft dat iedereen de mogelijkheid krijgt om te verduurzamen. De Uitvoeringstafel gebouwde omgeving heeft mede namens ons een brief naar de informateur gestuurd met een boodschap waar wij helemaal achter staan: continueer het beleid van de afgelopen jaren. Zet nu door.”
Hoe lang zal Stroomversnelling nog nodig zijn om de energietransitie te versnellen?
Robin: “Als onze visie en onze aanpak van verduurzaming door een substantieel deel van de markt zijn overgenomen, kunnen we Stroomversnelling opheffen. Maar voorlopig blijven we ons er nog wel mee bemoeien. In 2030 moeten 7 miljoen woningen van het gas af zijn of daar klaar voor zijn. De overgang naar een wijkgerichte aanpak, waarbij hele wijken overgaan naar een nieuwe energievoorziening, is een enorme uitdaging. Stroomversnelling blijft de boel nog wel even aanjagen.”
___
CV Leen van Dijke
Leen van Dijke (1955) werd in 2013 voorzitter van de vereniging Stroomversnelling. Daarvoor werkte hij tien jaar bij VolkerWessels, als adviseur public affairs en MVO. Van 1994 tot 2003 was hij lid van de Tweede Kamer namens de ChristenUnie (voorheen RPF). Leen is voorzitter van de Raad van Toezicht van het Warmtefonds en was tot voor kort voorzitter van de christelijke hulpverleningsorganisatie MissionPossible.
CV Robin Paalvast
Robin Paalvast (1970) was van 2014 tot 2022 wethouder Wonen en Energietransitie in Zoetermeer, daarvoor was hij gemeenteraadslid voor D66. Hij was als wethouder lid van het dagelijks bestuur van de vereniging Stroomversnelling en voorzitter van de Omgevingsdienst Haaglanden. Hij is sinds 2022 directeur van de Vereniging Regio Water, gevestigd bij de Unie van Waterschappen in Den Haag. Deze functie combineert hij vanaf 1 januari 2024 met het voorzitterschap van Stroomversnelling.