Hoe maken we de gebouwde omgeving in Nederland binnen 30 jaar energieneutraal? Hoe houden we de kosten van deze mega-operatie beheersbaar? En hoe tackelen we het nijpende tekort aan arbeidskrachten? Op 7 december jl. was een gezelschap van bouwers, corporaties, overheden en belangenorganisaties te gast in de nieuwe productiehal van Stroomversnelling lidbedrijf Rc Panels in Lemelerveld. Om zelf te zien hoe je de productie van gevelpanelen automatiseert. En om het gesprek aan te gaan over opschaling, het op gang brengen van bouwstromen en het bevorderen van continuïteit.
Halverwege de ochtend wordt de bijeenkomst in Lemelerveld ingeleid door Stroomversnelling-voorzitter Leen van Dijke. Er staat een fabriekstour op het programma, maar eerst wordt speciale gast Chris Kuijpers (Directeur-generaal BZK) uitgenodigd om het woord te nemen. “De kosten van de energietransitie mogen niet worden afgewenteld op de lage inkomens,” aldus Kuijpers. “We moeten waken voor een gele hesjes-effect. Het is duidelijk dat wij als overheid moeten samenwerken met de markt, gezien de omvang en complexiteit van de opgave. Op de eerste plaats moeten de kosten voor de burger omlaag; de onrendabele top is nog te hoog. Bedrijfsleven en Stroomversnelling moeten ervoor zorgen dat de prijs van een renovatie omlaag gaat. Anders krijgen we het niet voor mekaar.”
Prijzen halveren
Na de inleidende toespraak van Chris Kuijper stappen Carlos Klein (Directeur Rc Panels), Folkert Linnemans (Innovator bij Bouwgroep Dijkstra Draisma) en Jan Willem van de Groep (ex-Energiesprong, oprichter FactoryZero) op het podium. Daarmee hebben we een drietal ‘industriële koplopers’ in de bouw te pakken. Leen van Dijke daagt de heren uit om zo goed mogelijk uit te leggen aan de zaal, en vooral ook aan de directeur-generaal van BZK, hoe we de industrialisatie van de Nederlandse bouwsector daadwerkelijk voor mekaar kunnen krijgen. “Wanneer heb je het nou over échte industrialisatie?” wil Van Dijke allereerst weten. “Het gaat erom dat je learning curves ingaat om het optimum te vinden in je proces, met als uiteindelijk doel om de prijzen te halveren,” aldus Jan Willem van de Groep. “Als er een potentie van schaalgrootte binnen je bereik ligt, en als investeerders bereid zijn om mee te doen, dan is het mogelijk om dat binnen vijf jaar te realiseren.”
Schoorsteen
“Op dit moment is ieder gebouw nog uniek, en dat is gewoon te duur,” meent Carlos Klein. “Maar let op: industrialisatie is niet hetzelfde als eenvormigheid. Je zorgt er altijd voor dat je voldoende modificatievrijheid hebt in je proces.” Folkert Linnemans vult aan: “De architect is nu in de lead, maar als wij een nieuwe machine aanschaffen, dan moet je dus wél gaan ontwerpen binnen de beschikbare design parameters, en niet steeds de machines buiten spel zetten, bijvoorbeeld door een nep-schoorsteen te bedenken op een nul-op-de-meter woning.”
“Wat essentieel is, is schaalgrootte en voorspelbaarheid,” zegt Carlos Klein, en daar zijn alle ervaringsdeskundigen het hartgrondig mee eens. “Aan de vraagkant zijn we wel uitgeproeftuind. We moeten naar een continu proces, en we moeten R&D kunnen doen om zo het aantal losse componenten – en daarmee het aantal handelingen op de bouwplaats – verder te reduceren. Een project van 200 woningen klinkt misschien aantrekkelijk, maar als je vervolgens een tijd droog staat schiet de kostprijs meteen weer omhoog. Als we daarentegen gestage bouwstromen op gang kunnen brengen, dan kun je nu al tien procent van de prijs afhalen.”
Daag ons uit!
Leen van Dijke werpt de vraag op in hoeverre de overheid het industrialisatieproces financieel moet stimuleren. “De overheid zal de energietransitie sowieso stimuleren,” meent Jan Willem van de Groep. “De vraag is hoe. Ik denk dat het sponsoren van industrialisatie meer zoden aan de dijk zet dan het subsidiëren van individuele kopers of bewoners. We kunnen naar € 45.000 per renovatie. Als je industrialisatie wilt stimuleren, dan zou je als overheid tijdelijk het verschil kunnen overbruggen tussen de reële waarde voor de afnemer en de huidige kostprijs.” Folkert Linnemans is het daarmee eens: “Stimuleer degenen die het product moeten maken, niet degenen die het afnemen. We hebben de investeringsplannen voor een nieuwe productielijn al klaar liggen. Als je via een tender-achtige vorm bijvoorbeeld van € 65.000 naar € 45.000 kunt, dan gaan wij er uiteraard ook vol voor.”
Chris Kuijpers ziet mogelijkheden om de vraag te bundelen, bijvoorbeeld als woningcorporaties samenwerken. “Maar hoe doe je dat nou in de particuliere markt? Neem bijvoorbeeld een wijk als Overvecht in Utrecht, met al die verschillende woningtypen.” Carlos Klein en Folkert Linnemans zien geen fundamentele problemen: “Ga uit van prestatiegarantie en een minimale norm, dan gaat het particuliere deel ook vliegen.” Chris Kuijpers signaleert dat er aan de klimaattafels vooralsnog te weinig gebeurt, en dat er behoefte is aan goede ideeën. “Daag ons maar uit! Kom met een plan waar we niet omheen kunnen!”
Vanuit de zaal reageert Jan Willem Sloof (CEO Renolution Groep) kritisch op de inschatting over wat haalbaar is qua kostenreductie. “Ik heb een aanbod liggen voor duizenden woningen, maar ik kan nog geen prijsdaling garanderen omdat de huidige prijsstijgingen in de bouw de financiële winst teniet doen.” Leen van Dijke beaamt dat de kosten in de bouw de afgelopen jaren bovengemiddeld zijn gestegen. Dit is zeker een aandachtspunt.
Uitbreiding Rc Panels
Dan is het tijd voor de fabriekstour. Carlos Klein geeft een inleiding over Rc Panels. De focus van het bedrijf ligt op kostenreductie door industrialisatie, product-innovatie en digitalisering. “Onze gevelafwerking is uniek, we werken met steenstrips die direct worden verlijmd op polyester. De lijm is ook tegelijk de voeg: de kunst van het weglaten dus. In de komende jaren willen we nog een aantal robots toevoegen die het geïndustrialiseerde deel van het proces compleet maken. Per 2020 zijn we dan volledig geautomatiseerd, en kunnen we 3000 woningen per jaar doen op de huidige locatie.” Leen van Dijke reageert nuchter: “Als de koploper in de markt er nu 3000 per jaar doet, dan moeten we dus nog een enorme spurt maken, kijkend naar wat er in feite nodig is.”
Zie ook de foto-impressie op Flickr.