‘We hoeven niet het wiel opnieuw uit te vinden’

Gemeente Zoetermeer is koploper met het verduurzamen van woningen. Volgens wethouder Robin Paalvast komt dat door een gezamenlijke aanpak, waarbij partijen van elkaar leren. ‘Stroomversnelling geeft ons het zetje in de rug’.

In Zoetermeer is Palenstein de eerste wijk die van het aardgas afgaat. De wijk is een van de 27 ‘proeftuinen’ voor aardgasvrije wijken, die hiervoor subsidie ontvangen van het Rijk. Toch hebben veel woningen in de wijk meerdere stappen nodig voordat ze volledig aardgasvrij zijn. Voor de meeste woningeigenaren is het nog te duur om hun huis volledig te verduurzamen, zegt wethouder Robin Paalvast. Hij adviseert bewoners om te onderzoeken welke maatregelen passen bij hun situatie. Zonnepanelen en isolatie leveren vaak de meeste verduurzaming op, zegt Paalvast.

Robin Paalvast is behoorlijk ‘verknocht’ met Zoetermeer. Hij is er geboren en getogen, en werkt al 17 jaar bij de gemeente, waarvan de laatste vijf jaar als wethouder. De functie bevalt hem goed. “Als wethouder kan ik de lijnen uitzetten en het verschil maken,” zegt hij aan het begin van het interview. In zijn eerste termijn als wethouder had hij de portefeuille duurzaamheid onder zijn hoede. In zijn tweede termijn kwam daar wonen bij. “Die combinatie zorgt ervoor dat ik veel kan betekenen voor de energietransitie in de gebouwde omgeving.”

Waarom is Zoetermeer lid geworden van Stroomversnelling?

“Belangrijk is dat we van elkaar leren. We kunnen kennis delen en samen problemen oplossen. Ook werken we aan schaalvergroting, zodat het straks goedkoper is om woningen energieneutraal te maken. Hiervoor is een vereniging nodig, die partijen verbindt en verder helpt. Stroomversnelling is een betrokken club die de versnelling in de energietransitie wil maken. Zoetermeer is met Palenstein een van de proeftuinen voor de aardgasvrije wijken en is koploper bij het opschalen van nul-op-de-meter (NOM). We willen onze ervaringen delen, zodat andere partijen hiervan leren.”

U noemt Zoetermeer koploper. Waar is dat aan te merken?

“Zoetermeer is een van de eerste gemeenten waar woningen energieneutraal werden. In Palenstein werd vier jaar geleden de eerste particuliere woning gerenoveerd naar NOM. Onlangs werden 28 nieuwe NOM-woningen opgeleverd, op de plek waar eerder een oud flatgebouw met asbest werd gesloopt. En in de tussentijd is er veel gebeurd. Er zijn 120 woningen NOM gemaakt in Palenstein. Daarachter zit een hele wereld van voorbereiden. We gebruiken het tempo van het groot onderhoud om de woningen te verduurzamen. We willen dit ook op grotere schaal gaan uitvoeren in de andere wijken. Om te beginnen in de wijk Meerzicht waar een initiatief ligt voor 210 NOM-woningen.”

Waarom gaat Palenstein als eerste wijk van het aardgas af?

“In Palenstein waren we bezig met de herstructurering van de wijk. Het plan was om oude flats te slopen om plaats te maken voor nieuwbouw. Ook moesten bestaande woningen in de wijk worden gerenoveerd. Toen de opgave van de energietransitie erbij kwam kozen we ervoor om de eerste 120 woningen naar NOM te renoveren. Dat is gebeurd op een natuurlijk moment. Het was ook logisch om te beginnen in een wijk met achterstallig onderhoud. Dat was een extra uitdaging, maar het zorgde ook voor een grotere impact qua verduurzaming.”

Hoe verloopt het proces in Palenstein? 

“We zitten met de herstructurering op schema. Dit jaar worden nog twee flats gesloopt, en begin volgend jaar nog een. Een aantal flats blijft staan. Om die te verduurzamen benutten we de subsidie van het Rijk. We maken per wijk energietransitieplannen, maar moeten de aanpak per buurt bekijken. Hoogbouw vergt namelijk andere oplossingen dan laagbouw. Laagbouw renoveren we naar NOM, terwijl we bij hoogbouw gebruik maken van warmte-koude-opslag (WKO).”

Kan Zoetermeer gebruik maken van een warmtenet?

“Nee. Zoetermeer heeft geen zware industrie in de buurt, waardoor we niet kunnen beschikken over restwarmte. Ook heeft de gemeente geen warmtenet. Er was wel een plan om warmte uit Rotterdam te halen via de zogeheten warmteleiding over oost, maar dat staat momenteel in de koelkast. We zullen dus vooral gebruik moeten maken van lokale opwekking van duurzame energie en opslag.”

Wat valt er te leren van de wijkaanpak in Palenstein?

“Bij Palenstein hebben we de verduurzaming aangepakt met partijen zoals netbeheerders en woningcorporaties. De gezamenlijke aanpak blijkt een succes waarin we samen optrekken. De ervaringen brengen ons naar de volgende stap, waarin we nog meer woningen naar NOM kunnen brengen. Daarnaast hebben we geleerd dat bewoners niet altijd goed omgaan met de balansventilatie in hun nieuwe of gerenoveerde woning. We moeten bewoners goed uitleggen hoe dit werkt. Ze zijn gewend om een raam open te zetten voor de frisse lucht, maar ze kunnen beter de ventilatie hoger zetten.”

Eén NOM-bewoner klaagde in het Algemeen Dagblad over hoofdpijn. Hoe zit het daarmee?

“Dit probleem kwam doordat de luchtventilatie niet goed was ingesteld. Inmiddels is het probleem verholpen door dit goed in te regelen. De luchtkwaliteit is weer goed, afgaande op het CO2-gehalte dat de GGD heeft gemeten. Met de NOM-woning zelf was niks mis. Hiervan leren we dat we beter moeten letten op de luchtkwaliteit. We zullen in de toekomst de lucht meten, zowel in de oude als in de nieuwe situatie. We verwachten dat de luchtkwaliteit bij een NOM-woning beter is te garanderen. Een NOM-woning heeft immers geen vocht. Het biedt meer comfort en een betere luchtkwaliteit.”

Kunt u bewoners dwingen om ze van het aardgas af te krijgen?

“Nog niet, maar in de toekomst krijgen we de bevoegdheid om te bepalen wanneer in een wijk het aardgas verdwijnt en wat het alternatief wordt. Maar we moeten dan ook opties bieden aan bewoners om hun woningen te verduurzamen zonder dat de woonlasten toenemen. Dat is nu nog niet mogelijk. Ik adviseer bewoners om tussentijds maatregelen te nemen om hun energierekening te verlagen, zoals het isoleren van spouwmuur, dak en vloer. Door schaalvergroting en innovatie wordt het goedkoper om woningen aardgasvrij te maken. Dat is ook al gebeurd bij zonnepanelen, die al snel zijn terug te verdienen. Dit zal ook gebeuren voor het energieneutraal maken van de woning.”

Wat was de rol van Stroomversnelling bij de NOM-woningen in Zoetermeer?

“We hebben dankzij Stroomversnelling kennis gedeeld, waardoor we niet opnieuw het wiel hoefden uit te vinden. Ook hebben we samenwerking gezocht met partijen. Mede dankzij Stroomversnelling kwam woningcorporatie De Goede Woning in contact met DuraVermeer. Stroomversnelling gaf ons het zetje om verder te komen met onze plannen om de NOM-woningen te realiseren. Daardoor konden we eerder aan de slag en kregen we dit sneller voor elkaar.”

Lees een eerder interview met Robin Paalvast: “Kom vooral gluren bij de buren!”