Boodschap aan het nieuwe kabinet

Brief van Stroomversnelling aan de informateur

Het Klimaatakkoord heeft als doel om in 2050 een CO₂-arme gebouwde omgeving te bereiken. Dit vraagt om beleid gericht op een versnelling van de CO₂-emissiereductie en om passende instrumenten en maatregelen om dit doel te behalen. Voorwaarde voor de energietransitie is dat iedereen mee kan doen: ‘Leave no one behind’.

Stroomversnelling is een missiegedreven vereniging van gemeenten, woningcorporaties, bouw- en maakbedrijven en toeleverende industrie. Wij werken al sinds 2013 aan de realisatie van een CO₂-neutrale gebouwde omgeving, met betaalbare woonlasten en een betere, gezondere woonkwaliteit. Inmiddels zijn meer dan 15.000 bestaande en nieuwe woningen CO₂-neutraal gemaakt en begint de vaart erin te komen. Wij hebben met vallen en opstaan geleerd wat wel werkt en wat niet. Op basis van die geleerde lessen dringen wij er bij het nieuwe kabinet op aan om de uitvoering van het Klimaatakkoord daadkrachtig te bevorderen. Hierbij 3 concrete adviezen.

1. Zet energiebesparing op 1 en stimuleer duurzame opwek

• Verhoog de isolatiestandaard. Om de doelen van 2030 én 2050 te kunnen halen, is er veel meer aandacht nodig voor energiebesparing: isolatie in combinatie met kierdichting en ventilatie. Energie die niet nodig is, hoeft immers niet te worden opgewekt en voorkomt CO₂-uitstoot. Dit is stap 1 van de Trias Energetica. Het huidige voorstel voor de isolatiestandaard (Kamerbrief, 18 maart 2021) leidt tot minder energiebesparing in 2030 in plaats van meer ten opzichte van het basispad. Om de doelen van 2030 en 2050 te halen is een betere, effectievere standaard nodig. Bijkomend voordeel is dat beter geïsoleerde woningen ook geschikter zijn voor lage temperatuur verwarming en meer comfort bieden. Voor bewoners is voldoende comfort een van de belangrijkste eisen bij verduurzaming. Een hogere isolatiegraad van woningen stelt bovendien minder eisen aan het energienetwerk.
• Normeer alvorens te subsidiëren. Subsidiëring van tijdelijke maatregelen is minder effectief dan de inzet van beleidsinstrumenten die de ontwikkeling van het juiste aanbod stimuleren. Conditioneer de markt door een strengere normering, die bedrijven de prikkel geeft om producten en diensten te ontwikkelen die de verduurzaming haalbaar en betaalbaar maken, bijvoorbeeld door industrialisering, robotisering en een hogere isolatiestandaard. Een goede normering maakt het ook mogelijk om de verduurzaming technisch en economisch spijtvrij uit te voeren, omdat de maatregelen zijn afgestemd op het te behalen doel (CO₂-neutraal in 2050) en niet nog eens hoeven worden overgedaan.
• Revitaliseer de salderingsregeling. Bouw de salderingsregeling om zodat negatieve neveneffecten worden ontweken en ‘opslag achter de meter’ wordt gestimuleerd. Door daken in de gebouwde omgeving maximaal te benutten voor opwekking van duurzame energie, in plaats van onnodig veel windmolens te bouwen en zonneweides aan te leggen, beperken we de overlast voor omwonenden en de impact op de ruimtelijke kwaliteit.

2. Maak de energietransitie voor iedereen haalbaar en betaalbaar

• Houd vast aan woonlastenneutraliteit. Het Klimaatakkoord gaat uit van woonlastenneutraliteit, maar maakt niet duidelijk wat daarmee precies wordt bedoeld. Dit vraagt om een eenduidige definitie van wat woonlastenneutraal is en om een objectieve methode om de impact op woonlasten te berekenen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen investeringen voor instandhouding/verbetering en kosten voor verduurzaming.
• Benut de natuurlijke momenten voor renovatie en verduurzaming. Jaarlijks worden meer dan 100.000 koopwoningen gerenoveerd en meer dan 300.000 ketels in koopwoningen vervangen. Als die momenten worden aangegrepen om woningen meteen ook te verduurzamen, kunnen de investeringen beperkt blijven en mogelijk zelfs tot lagere woonlasten leiden. Het is een misverstand dat hogere investeringen automatisch tot hogere woonlasten leiden. Uit voorbeeldberekeningen blijkt dat als een natuurlijk onderhoudsmoment wordt benut om te verduurzamen, hogere investeringen juist gunstiger uitpakken voor de woonlasten. Door verduurzaming te combineren met verbeteringen op het gebied van veiligheid, comfort, gezondheid en andere woonkwaliteiten, gaan mensen er ook in hun beleving op vooruit.
• Maak haast met gebouwgebonden financiering. In het Klimaatakkoord staat de intentie om vóór 2022 gebouwgebonden financiering mogelijk te maken. Er is veel meer inzet nodig om die intentie waar te maken. Geef het Warmtefonds daarom de opdracht om gebouwgebonden financieringsinstrumenten te ontwikkelen en in de praktijk uit te proberen, zodanig dat die instrumenten uiteindelijk door de markt kunnen worden overgenomen. In ons overzichtsdocument zijn de mogelijkheden voor gebouwgebonden fanciering in kaart gebracht. Benut hierbij de eerste ervaringen die worden opgedaan in een stad als Amersfoort.
• Ondersteun de opschaling van goede verduurzamingsconcepten. Stimuleer de versnelling van marktinitiatieven en daarmee de transformatie van de bouwsector. Het RVO-programma De Renovatieversneller was bedoeld om schaal te creëren met duurzame renovaties, maar sloot onvoldoende aan op de behoefte in de markt; de eerste tranche liet dat duidelijk zien. Richt de regeling op de aanbodzijde in plaats van (uitsluitend) op vraagbundeling. De tenders voor wind-op-zee hebben bewezen dat die aanpak werkt.

3. Breng alle partijen in de juiste positie om in actie te komen

Zorg dat alle partijen in de positie staan waarin zij kunnen bijdragen aan de transitie-opgave. Partijen kunnen alleen hun beoogde rol vervullen als ze daarvoor het juiste instrumentarium krijgen.

• Geef gemeenten de mogelijkheden en middelen om de regie te nemen. Bied hun het beleidsinstrumentarium om de transitie in gang te zetten, waaronder een aanwijsbevoegdheid, zodat de wijkaanpak daadwerkelijk kan beginnen. Dat is ook waar de VNG voor pleit.
• Bied woningcorporaties zekerheid over voldoende kasstroom. Woningcorporaties zijn niet geholpen met subsidies op maatregelen, zij moeten zekerheid hebben dat ze hun investeringen kunnen financieren. Laat daarom voor elke woning die voldoet aan het niveau van 2050 (CO₂-neutraal) de verhuurdersheffing vervallen. Verbeter en verruim de EPV-regeling, zodat woningcorporaties ook bij hoogbouw en warmtenetwoningen met (CO₂-vrije) opwek buiten het eigen perceel een energieprestatievergoeding kunnen vragen – met behoud van woonlastenneutraliteit voor de huurder.
• Ontzorg particuliere woningeigenaren. Als woningeigenaren hun woning gaan verduurzamen, bijvoorbeeld bij aankoop of onderhoud van een woning, moet de isolatiestandaard hen de zekerheid bieden dat ze dit spijtvrij doen. Als een eigenaar op een niet-natuurlijk-moment iets aan zijn woning moet doen, bijvoorbeeld vanwege de start van de wijkaanpak, kan de woonlastenneutraliteit onder druk komen te staan. Geef de woningeigenaar in dat geval financiële ondersteuning, om te voorkomen dat hij niet mee kan doen en de hele wijkaanpak bemoeilijkt.
• Faciliteer en ondersteun Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) bij de verduurzaming van hun bezit. Ondersteun zowel grote als kleine VvE’s om tot een verduurzamingsplan en financieringsaanvraag te komen, bijvoorbeeld bij het Warmtefonds. Ondersteun hen ook bij de selectie van aanbieders, bij kwalitatief en adequaat opdrachtgeverschap en bouwbegeleiding en -toezicht. Ontwikkel een instrumentarium voor VvE-bestuurders en/of beheerders en ondersteun hen bij de implementatie daarvan. Dit biedt banken en financiële instellingen het vertrouwen en de zekerheid dat VvE’s die financiering nodig hebben, in staat zijn een verstrekte lening terug te betalen.

_____

• Onderstaande documenten bevatten meer informatie over en onderbouwing van onze adviezen